![]() |
Permalink: https://manuscripta.at/?ID=8335 |
Schrift: | |
Schriftart: Bastarda Schriftraum 1r-16v und 190r-237v einspaltig: (200-205) x (135-140); 1r-16v 46-47 Zeilen; 17ra-189vb zweispaltig: (200-210) x (140-152); 49-55 Zeilen; ab 182r Schriftraum und Zeilenzahl stark wechselnd. Großteils mit Stift gerahmt. Bastarda (italienischer Herkunft?) aus 1433 von 3 Haupthänden: 1) 1r-16r. 2) 16v-64ra, 69ra-179ra. 3) 64ra-68ra, 179rb-179vb. Zeitgleiche Ergänzungen von mehreren Händen ab 180r. | |
Ausstattung: Rubriziert | |
Rote Überschriften, Paragraphenzeichen, Unterstreichungen, 2-3zeilige (Perl-)Lombarden; 1r 5zeilige rote Lombarde mit flüchtigen Rankenausläufern. 218r rote Lombarde mit Maske im Binnenfeld. 179rb-216r nicht rubriziert. 237r astronomisches Instrument mit Drehscheibe zur Bestimmung des Mondalters für das Jahr 1443. |
VDS | VD-Spiegel Pergament 14. Jh. |
Beschnittenes Doppelblatt. | |
Schrift: | |
Schriftraum: Zeilenzahl: 38 | |
Schriftart: Textualis Schriftraum einspaltig, ca. (171-175) x 60; mit Tinte gerahmt, 38 Zeilen auf Tintenlinierung. | |
Ausstattung: Rubriziert | |
Rote Auszeichnungsstriche und 2zeilige (Perl-)Lombarden. |
Einband: Gotisch Schmucklos |
Einbandfragment oder Abklatsch vorhanden |
Spätgotischer Einband: Pergamentfragmente über Karton. Auf dem VD ein kopfständig aufgeklebtes Pergamentfragment aus dem 15. Jh.: Register zu einem medizinischen Text, lesbar sind die Buchstaben A-B. Auf dem HD ein Pergamentfragment mit der Aufschrift Cirurgia (kopfständig). Möglicherweise sind die Einbanddecken bei einem frühen Restaurierungsversuch vertauscht worden. Aus der gleichen Handschrift ist ein Fragment auf den Spiegel des HD geklebt worden. R mit 3 Doppelbünden, ohne Einbanddecke, am Schwanz alte Signatur der erzbischöflichen Hofbibliothek R.2.84.B.A.S. Kapital und Schwanz umstochen. |
Die Erwähnung "in studio Paduano" 179vb weist möglicherweise auf eine Produktion der Handschrift in Padua hin, das im 15. Jh. als Zentrum der Medizin galt. Auch die Nennung eines "Ugo Bezus medicus Senensis" (Hugo Bentius de Siena) 184r sowie Texte in italienischer Sprache 184v und 203r verweisen zumindest auf eine Entstehung in Oberitalien. - Wann die Handschrift an die erzbischöflichen Hofbibliothek gelangte (vgl. Signatur auf dem R), ist nicht bekannt. Vorbesitzer: Salzburg, Erzbischöfliche Hofbibliothek |
--------------- Addenda/Corrigenda bitte melden! ---------------
(VD-Spiegel) | Graecismus (?), Fragm. - Alte Signaturen V 2 H 151, 46 mit Bleistift auf das Pergament geschrieben. Oben mit Tinte Theodorici et Guilelmi de Placentia Chirurgia. | :
(1r-66va) | Chirurgia (Thorndike-Kibre 1141,8). 1 ![]() | :
1r | Tit.: Incipit compendium cirurgie Magistri Theodori medici domini imperatoris et est Cirurgia Magistri Gulielmi de Placentia. Propositum est tibi bone edere librum de opere manuali ... — ... et albaras et morpheae. Finis huius cirurgiae. Sch.: Anno 1433 in vigilia corporis Christi per etc. |
(66vb) | De laxativo. 1 ![]() |
66vb | Item laxativum bonum. Recipe testam ancae aut anete (recte: anatis) aut galinae ... |
(67ra-68ra) | Register zum Werk 69ra-148vb. |
(68ra-68rb) | Nota de impraegnatione, Nota de menstruis. |
(68v) | Nota de impraegnatione. |
(69ra-148vb) | Practica chirurgiae (Kaeppeli 3678, diese Hs. genannt; Thorndike-Kibre 350,1, diese Hs. genannt). 1 ![]() | :
69ra | Tit.: In nomine sancte et individue trinitatis Amen. Incipit Cirurgia edita et compilata a domino fratre Theodorico Episcopo Cerviensi ordinis predicatorum. Prohemium. Cum unumquem vere chirurgicorum nostri temporis in multis et diversis terris ... — ... calidarum herbarum idem facit. Laus deo. Explicit. Sch.: Explicit cyrurgia que intitulatur filia principis edita et compilata per fratrem Theodorum ordinis predicatorum episcopo (!) Cerviensi. Deo gracias Amen. 1433 die 4. Septembris finivi hoc opus. |
(149ra-151vb) | Unbeschrieben. |
(152ra-169rb) | Anatomia (Thorndike-Kibre 1233,6). 1 ![]() | :
152ra | Tit.: Incipit Anatomia Magistri Mundini. Quoniam ut ait G(alenus) 7. terapentice (recte: therapeuticae) methodi auctoritate ... — ... ne agravent pedem etc. Finis. Sch.: Explicit anatomia quam composuit magister Mundinus secundum dicta auctorum medicine die secunda quadragesime hora medie noctis Anno 1433. |
(169va-171ra) | De prognosticis, exc. (Druck: "Lilium medicinae", Lyon 1574, S. 1006-1012). 1 ![]() | :
169va | Tit.: Capitulum quintum prime particule tractatui compilato in preclaro studio montis Pesulani a magistro Bernardo de gurdonio (sic) de crisi et diebus creticis. Incipit ergo capitulum quintum prime partis de prognosticatione in apostematibus etc. IApostema est morbus compositus in quo sunt omnia genera ... — ... et quaedam de aquositate. Finis. |
(171ra-172rb) | De flebotomia. 1 ![]() | :
171ra | Tit.: De minucione in apantibus extractum de compendio de regimine sanitatis secundum Iohannem de Toleto. Datur enim regula de flebotomia quoniam ipsa in omnibus competit ... — ... totum corpus per eas et haec de ventos sufficiant etc. |
(172rb-173va) | Consilium ad removendum carnem superfluam (Thorndike-Kibre 1544,10, diese Hs. genannt, allerdings St. Peter zugeordnet). 1 ![]() | :
172rb | Tit.: Consilium Gulielmi de Brissa ad removendum carnem superfluam et ad cicatrizandum et ad consolidandum incipit etc. Pro Romana super illa duo super quae consilium petitis, scilicet de amotione carnis superfluae ... — ... vel cauterio cui nullo modo consentio. |
(173va-174ra) | Consilium ad fistulam (Thorndike-Kibre 107,6). 1 ![]() |
173va | Tit.: Consilium ad fistulam. Ante remedia localia ad fistulam sicut sapientes dicunt ... — ... et haec ad praesens sufficiat etc. |
(174ra-174va) | De venenis. 1 ![]() |
174ra | Tit.: De venenis receptis in cibis et potibus. Venenum quandoque in potibus quandoque in cibis reperitur et recipitur ... — ... liberabitur venenatus etc. Unterkapitel: De cura veneni recepti per morsum vel per puncturam, De morsu canis rabidi, Contra venenum sumptum vel morsum a serpente. |
(174vb) | De mania. 1 ![]() |
174vb | Mania est infectio mediae cellulae capitis ... — ... et maniaci etc. |
(175ra-176va) | De ruptura Sifac. 1 ![]() | :
175ra | Tit.: Hoc capitulum extraxi ex cyrurgia Magistri Bruni de ruptura sifac et descensu intestinorum ad bursam testiculorum. Haec .n. eminentia in sifac sit ratione rupturae mirach ... — ... sit bene condensa et ducat in didimo. |
(176va) | De curatione anuli. 1 ![]() |
176va | Tit.: De curacione anuli etc. In curatione autem anuli sic est procedendum, primo ut pili ... — ... et similibus his ut libet etc. |
(176vb-177vb) | De fistula. 1 ![]() | :
176vb | Tit.: Capitulum magistri Bruni de fistula in communi extractum ex cyrurgia sua quam composuit. Fistula est apostema vel ulcus concavum profundum ... — ... operat in ulceribus quam rotunda etc. |
(177vb) | Rezept. In arabischer Schrift mit lat. Einfügungen. |
(178ra-179ra) | De crepatura Sifac. 1 ![]() | :
178ra | Tit.: De crepatura sifac secundum Raynaldum de villa nova incipit feliciter. Plures incurrunt (?) crepaturam quod ... accidit iuvenibus et robustis ... — ... incisionem seu ruptorem et hoc de (!) pro nunc sufficit. Sch.: Hec dicit Raynaldus de villa nova et est capitulum 3° (!) et ultimum huius libri etc. Deo Gatias (!) etc. |
(179ra-179vb) | De sciatica. 1 ![]() |
179ra | Tit.: In nomine Ihesu. Sciatica sic curatur ut patet. Concessa veritate eorum quae mihi oretenus prolata sunt ... — ... doctor magister ... [arabische Schrift] in studio Paduano etc. |
(179vb) | De squinantia. 1 ![]() | :
179vb | Tit.: Cura squinancie secundum Raynaldi de villa nova. Prima et dic ex quaquam causa fuerit f. flebotomia de vena capitis ... — ... iulep vel dragmato dent. etc. Finis etc. |
(180ra-181vb) | De debilitate visus. Albertus Magnus zugeschrieben. 1 ![]() |
180ra | Dominus Albertus patitur debilitatem visus cuius causa est quaedam materia vaporosa ... — ... de toto consilio dicta suficiant. |
(182r-184r) | De curatione debilitatis visus. Mit Angaben zur richtigen Ernährung. 1 ![]() | :
182r | Iste vir nobilis Triestinus habet oculos conturbatos ita quod aspiciendo ... — ... licet infinita alia dici possunt. Ugo Bezus medicus Senensis. |
(184v-185r) | Ad depilandum, ital. 1 ![]() |
184v | Tit.: Ad depilandum. Questo sone recepte a fare che ipilli cazane ... — ... dondo senuso (?) cazudi ipilli etc. Amen. |
(185v) | Unbeschrieben. |
(186ra-187rb) | De cibositate et varia. 1 ![]() | :
186ra | Tit.: Consilium pro zibositate Magistri Anthonii de Cermesono. Recipe pillularum de benedicta infrascriptarum ... — ... Aquae maioranae. Misce et trahatur tepidum. |
(187v) | Unbeschrieben. |
(188ra-188vb) | De provocatione menstruorum. 1 ![]() | :
188ra | Tit.: Menstruorum provocativum etc. ut proxime supra efficatius ipso priori immediate. Recipe pulegii, aneti florum, abrotani, artemisiae ... — ... radice mercurialis etc. ut ibidem. Sch.: Magister Anthonius Cermesoni. |
(189ra-189vb) | Emplastra. 1 ![]() |
189ra | Recipe glutinis, colophoniae, picis navalis, infrustra incidatur et infundatur in oleo ... — ... ex omnibus fiat cerotum tenax et solidum. |
(189vb-190r) | Experimenta contra rupturam et crepaturam. 1 ![]() |
189vb | Tit.: Experimentum contra rupturam et crepaturam. Recipe sanguinem draconis, masticis, thuris ... — ... assellare fiant clistira et suppositoriae. |
(190v-191r) | De rheumate, de relaxatione uvulae, de provocatione menstruorum. 1 ![]() | :
190v | Tit.: R. de villa nova. Rheuma est nomen generale ad catarrham, Coryzam et Branchum ... — ... in hieme quam in aestate propter excessum. |
(191v) | Unbeschrieben. |
(192r-197v) | Regimen sanitatis universale. Mit Angaben zur richtigen Ernährung. 1 ![]() |
192r | Tit.: Regimen universale casui infrascripto ad provisionem cura conveniens. Aer communis eligatur quocumque tempore anni frigidus humidus ... — ... quando debetis egredi redeatis ad locum minus calidum. |
(197v-198r) | Contra imaginationes. 1 ![]() |
197v | Fiat iste sirupus. Recipe betonicae, maioranae, gariofilatae, melissae, celidoniae ... — ... aliquando pulvis alternat... procedendo. |
(198v) | Unguentum mortificativum. 1 ![]() |
198v | Tit.: Ungento mortificativo. Recipe Arsenici albi, Opii tebaici excitati ad solem pluribus diebus ... |
(199r-199v) | Consilium pro provocatione menstruorum. 1 ![]() |
199r | Tit.: Consilium pro provocatione menstruorum. Primo fiat flebotomia de safena quae est intus ... — ... grosso modo et fiat sufumigium etc. |
(200r-200v) | De ardore urinae. 1 ![]() |
200r | Tit.: In ardore urine de cibo et potu. Comedat lac cum melle, risum coctum cum lacte aut farum ... — ... est cibus et potus pro qua dico. |
(201r-202v) | Regimen sanitatis. 1 ![]() |
201r | Urget affectio, frater egregie, ut vitae tuae salubrae conservationis tribuam in futurum ... — ... assefoetidae aristolochiae lo. bacelaur. |
(203r-204r) | Regimen sanitatis, ital. 1 ![]() |
203r | Nobele e descreto canene (?) ... — ... ben acontentare Amen. |
(204v) | Unbeschrieben. |
(205ra-205rb) | Consilium pro nobili viro. 1 ![]() | :
205ra | Tit.: Consilium pro nobili viro Petro ab equis ... Restaurationem virtutum omnium confortationem videlicet vitalium ... — ... ad libitum et quocumque tempore. Amen. Sch.: Consilium egregii ... Magistri Antonii Cermesoni. |
(205va) | Electuarium. 1 ![]() |
205va | Recipe de pulpis pectoris alarum ... Fiat electuarium. |
(205vb) | Unbeschrieben. |
(206r-208v) | De chiromantia (Thorndike-Kibre 291,12). 1 ![]() |
206r | Cum determinare velim de Chiromantia dicam primo quid sit ... — ... indicio chiromantiae dicta sufficiant. Sch.: Explicit cyromantia Amen. 24 27 12 Iulii. |
(208v-209v) | De physiognomia (vgl. Thorndike-Kibre 767,3). 1 ![]() | :
208v | Inter ceteras sententias haec est quam te opportet non ignorare ... — ... digitorum et ... significat. |
(210r-210v) | Unbeschrieben. |
(211r-216r) | De physiognomia. 1 ![]() |
211r | Advertentis g... ad particulas corporis utriusque sexus secundum seriem ... — ... voluerit etc. |
(216v-217v) | Unbeschrieben. |
(218r-234v) | Liber servitoris (Thorndike-Kibre 446,12). Auch in M II 162, 156ra-177rb. 1 ![]() | :
218r | Tit.: Incipit liber servitoris lib. 28 Bulcasim (sic) Benaberacerin translatus a Symene (!) Ianuensi interpretere Abraam Iudei Tortuosiensis. Dixit aggregator huius operis. Postquam ego collegi ... — ... cum facilitate et serva. Sch.: Completus est liber 28. qui servitoris liber dictus est. Amen. |
(235r-236v) | Varia experimenta. 1 ![]() | :
235r | Tit.: Infrascripta sunt quedam experimenta extracta de quodam libro quem composuit Magister Gubertius de Fornovo. Collirium optimum ad dolorem et ruborem oculorum de calida causa ... — ... et fiat electuarium tabulatum ... |
(237r) | Astronomisches Instrument zur Bestimmung des Mondalters für das Jahr 1443. |
(237va) | Versus de phlebotomia (Thorndike-Kibre 1685,12). 1 ![]() |
237va | Ver aestas dextram autumnus hiemsque ... |
(237va) | Nota de phlebotomia. 1 ![]() |
237va | Nota omnes venae capitis manuum et pedum sunt post comestionem minuendae ... |
(237vb) | Merkvers zu den Tierkreiszeichen und deren Temperamenten. Darunter eine Zuordnung der Qualitäten nach der Humoralpathologie, der Jahreszeiten und der Körpersäfte zu den vier Elementen. 1 ![]() |
237vb | Aries leo sagittarius ignis colericus ... |
(237v) | Nota de intervallo. 1 ![]() |
237v | Sanctorum (1), sanctis (2), benedictus (3), applicat (4) astris (5) ... |
(HD-Spiegel) | Siehe Beschreibung des Einbands. |