Beschreibung ausdrucken  Permalink: https://manuscripta.at/?ID=8402 
Salzburg, Universitätsbibliothek, M II 333
THEOLOGISCHE SAMMELHANDSCHRIFT
Olim: V.4.G.140(8)    Papier   149 Bl.    (288-290) × 207   
Provenienz/Letztbesitzer: Salzburg, Bibliothek der Bischöfe von Chiemsee
Handschrift aus 3 Teilen zusammengesetzt: 1  (1r-81v ) Bayern/Österreich, 3. Drittel 15. Jh.; 2  (82ra-117vb) Obernburg am Main, 1437; 3  (118r-149v) Italien, Wende 15./16. Jh.
Literatur zur Handschrift (Anzahl: 8)

82r-95v Papier fleckig. Wasserzeichen: fol. 1-81 Waage im Kreis mit Stern (sehr ähnlich Piccard VI, 491: 1490/91), fol. 82-117 Dreiberg mit einkonturiger Stange und Kreuz (1), fol. 118-149 Dreiberg mit einkonturiger Stange und Kreuz (2). Lagen: (VI-1)11 + 4.VI59 + IV67 + VII81 + 3.VI117 + 2.V137 + VI149; Reklamanten nur bis fol. 23v. Neue Foliierung.

Teil 11r-81v    Papier   Bayern/Österreich, 3. Drittel 15. Jh.
Lagen: (VI-1)11+ 4.VI59 + IV67 + VII81
Wasserzeichen: 1-81 Waage im Kreis mit Stern (sehr ähnlich Piccard VI, 491: 1490/91)
Schrift:
(1r-81v) Schriftraum: 1) 1r-65v einspaltig (nur 58v-59v zweispaltig): (203-213) x (147-155), Schriftraum mit Tinte gerahmt, 33-40 Zeilen. 2) 69ra-81vb zweispaltig: 207 x 140, 41 Zeilen auf Blindlinierung, Blindrahmung
Ausstattung: Rubriziert   
1r-65r rote Überschriften, Auszeichnungsstriche, Unterstreichungen, 2-6zeilige (Perl-)Lombarden. 69ra-81va nicht rubriziert.
Teil 282ra-117vb   Papier   Obernburg am Main, 1437 (?)
Lagen: 3.VI117
Schrift:
(82ra-117vb) Schriftraum: (214-219) × (154-155)    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 34-39   
Schriftart: Bastarda
Schriftraum mit Tinte gerahmt. Schreibernennung und nicht eindeutig zuzuordnende Datierung 117vb: ... qui scriptus est per manus Wilhelmi tunc temporis capellani in Obernburgk qui et finitus est feria secunda ante festum beati Bartholomei apostoli anno Mi° xxx vii° (?) (1437?). Datierung des Rubrikators: Explicit liber pronosticorum in rubricando feria quinta ante divisionem appostolorum (sic) anno etc. lx iii° etc. (1463).
Ausstattung: Rubriziert   
82ra-117vb rote Überschriften, Auszeichnungsstriche, Kapitelangaben am Blattrand, rote und blaue 2-5zeilige (Perl-)Lombarden, blaues Explicit. Datierung des Rubrikators: Explicit liber pronosticorum in rubricando feria quinta ante divisionem appostolorum (sic) anno etc. lx iii° etc. (1463).
Teil 3118r-149v   Papier   Italien, Wende 15./16. Jh.
Lagen: 2.V137 + VI149. Wasserzeichen: 118-149 Dreiberg mit einkonturiger Stange und Kreuz.
Schrift:
(118v-149v) 1) 118r-127v einspaltig: (230-240) x (125-130), Schriftraum nicht gerahmt, 51-59 Zeilen. 2) 128ra-148rb zweispaltig: (245-258) x (143-153), Schriftraum mit Stift gerahmt, 49-57 Zeilen. 5) 148v-149v einspaltig: Maße siehe Nr. 2. 118r-127r Bastarda aus dem frühen 16. Jh., vermutlich italienischer Herkunft, eine weitere Hand schrieb noch 127r-127v. 5) 128ra-149v Bastarda des späten 15. Jh., vermutlich italienischer Herkunft.
Ausstattung: Rubriziert   
128ra-148ra rote Überschriften, Auszeichnungsstriche, Unterstreichungen, meist Platz für 2-3zeilige Initialen ausgespart. 118r-127v und 148rb-149v nicht rubriziert.

Einband: Halbfranzband     Schmucklos        
Halbledereinband des 16. Jh.: Braunes Leder über Holz. Am VD 1 Schließenbeschlag, am HD 1 Schließe abgerissen, Beschlag erhalten. R mit 3 Doppelbünden, Bibliotheksschildchen B.Ch., am Schwanz altes (beschädigtes) Signaturenschildchen der Bibliothek der Bischöfe von Chiemsee 29. Gelber Schnitt, oben mit der Beschriftung De vita contemplativa.


Die Handschrift setzt sich aus Teilen verschiedener Provenienz und Datierung zusammen: Herkunft und Datierung (wenigstens der Rubrizierung) sind nur für den Abschnitt fol. 82ra-117vb gesichert. Der Schreiber nennt sich als Wilhelm, Kaplan in Obernburg (wohl Obernburg am Main), rubriziert wurde dieser Teil 1463. - Fol. 1-81 wurden von 2 etwa zeitgleichen Händen beschrieben, die Predigten des Robertus Caracciolus (1425-1495) und das Wasserzeichen (siehe Sigle B) lassen darauf schließen, dass dieser Teil im 3. Drittel des 15. Jh. im österreichisch-bayrischen Raum geschrieben wurde. Ab fol. 118 schrieben drei Hände italienischer Provenienz aus dem 15./16. Jh. Gebunden wurde die Handschrift im 16. Jh., wie sie in die Bibliothek der Bischöfe von Chiemsee (vgl. altes Signaturenschildchen auf dem Rücken) gelangte, lässt sich nicht mehr eruieren. - Alte Signatur V.4.G.140(7). auf der Rückseite des VD und auf 1r.
Beatrix Koll

---------------   Addenda/Corrigenda bitte melden!    ---------------

"Piccard", "Kaeppeli", "CCCM", "Bloomfield", "Schneyer–Hödl", "PL"
alle Initien
(VD-Spiegel) Abklatsch eines Pergamentfragmentes. Liturgischer Text (Brevier?), vermutlich romanische Minuskel aus der 2. Hälfte des 12. Jh., Neumen.
(1r-44r) Henricus de Bitterfeld De contemplatione et vita activa (Kaeppeli 1712).
   1
1r Tit.: Incipit prologus in tractatum de vita contemplativa.
Inc.-Prol.: Illustrissimae ac serenissimae in Christo dominae dominae Hedwigi ... (2r) Inc.: Vidit Iacob scalam ... (Gen. 28,12). Inter cetera sacrae scripturae mxsteria nihil aeque promptum ... — ... sed vivit in me Christus qui est in saecula saeculorum benedictus. Amen. Sch.: Explicit tractatus reverendi magistri Heinrici professoris theologie dicti Bittervelt de vita contemplativa ordinis predicatorum.
(44v-58r) Humbertus de Romanis OP Epistola de tribus votis substantialibus religiosorum (Kaeppeli 2021).
   1
44v Tit.: Incipit epistola fratris Humberti quinti magistri ordinis predicatorum quam scripsit de tribus substancialibus ordinis et de quibusdam virtutibus et per totum ordinem ad provincias singulas eam misit. Salutacio et erordium (!) primum capitulum.
Filiis gratiae et coheredibus gloriae, fratribus carissimis de ordine praedicatorum universis ... — ... sine fine. Haec nobis praestare dignetur qui est principium sine principio et finis sine fine. Amen. Sch.: Explicit epistola supradicti patris fratris Humberti quinti magistri ordinis predicatorum quam scripsit de tribus substancialibus ordinis et de quibusdam alii virtutibus et per totum ordinem ad provincias singulas eam misit.
(58v-59v) Notizen, anonyme: De tribus substantialibus religionis.
   1
58v Tit.: Nota de tribus substancialibus religionis et primo de obediencia.
Ut oboedientia religiosi deo sit acceptabilis debet esse prompta sine dilatione ... — ... per hanc non modicum eruditur.
(60r-65r) Henricus Egher de Calcar OCart Exercitatorium monachorum (CCCM 121A, S. 695. Bloomfield 6533).
   1
60r Tit.: Incipit libellus de puritate quomodo doleat homo ut purgetur a peccatis. Capitulum primum.
Volens purgari a peccatis gratiam impetrare et indulgentiam consequi salutarem in scripturis ... — ... propitius esto mihi peccatori et omnibus fidelibus vivis et defunctis qui vivis et regnas etc. Amen.
(65v-68v) Unbeschrieben.
(69ra-81va) Robertus CaracciolusSermones (2).
   2
69ra Tit.: Sermo de flagellis.
Audivi vocem magnam ... (Apoc. 8,13). Ego sum astrictus, dilectissimi, in Christo Iesu a vinculo scilicet caritatis vestris manifestare ... — ... per diem totam populus remansit ac si fecisset dies passionis Christi etc.
(Identisches Initium bei Conradus Hebenhamer, vgl. Schneyer–Hödl)
73va Tit.: Sermo de novem cathenis.
Vidi angelum descendentem ... (Apoc. 20,1). Infirmitates curandae, dilectissimi in Christo Iesu, non aliter curantur nisi per medicinas contrarias ... — ... praedictas cathenas ut hic gratiam in futuro saeculo gloriam adipisci mereamur ab eo qui vivit et regnat in saecula saeculorum. Amen.
(Identisches Initium bei Christianus Sprung, vgl. Schneyer–Hödl)
(81vb) Unbeschrieben.
(82ra-117vb) Haymo HalberstatensisDe varietate librorum (PL 118, 875-958).
   1
82ra Tit.: Incipit liber pronosticorum primus.
Inc.-Prol.: Reverendissimo in Christo patri Wilhalmo fraternam in domino salutem. Cum sis unicus (recte: unicum) et sanctissimum vere compunctionis exemplar ... (82rb) Inc.: De futura enim vita plus credendum est quam scribitur quia nec tantum potest ... — ... a peccatis liberat perpetuis ad vitam mereamur perpetuam pervenire praestante domino nostro ... cui est gloria ... Amen. Sch.: Explicit liber prenosticorum (sic) qui scriptus est per manus Wilhelmi tunc temporis capellani in Obernburgk qui et finitus est feria secunda ante festum beati Bartholomei apostoli anno Mi° xxx vii° (?) (1437?). Explicit liber pronosticorum in rubricando feria quinta ante divisionem appostolorum (sic) anno etc. lx iii° etc. (1463).
(118r-127v) Marianus Socinus Tractatus de sortilegiis.
   1
118r Cum superioribus diebus r(everendissimam dominationem) tuam visitassem tanta cum benignitate atque humanitate ... Partitio ut tradit Cicero primo Ethicorum ... — ... facienda quales sunt ellecciones (recte: electiones) ad dignitates.
(128r-141va) Traktat: de regimine principum. Einteilung in 23 Kapitel.
   1
128r Tit.: Sequitur tractatus de regimine principum et capitulum primum de clementia principum.
Exemplum antiquorum narrat Valerius libro octavo capitulo quinto de quodam qui propter homicidium morti condemnatus erat ... — ... non ex naturalibus debemus gloriari sed ex moribus seu propriis operibus.
(141vb-148ra) Traktat: de statu ecclesiasticorum. Einteilung in 10 Kapitel.
   1
141vb Tit.: (141vb) Kapitelangaben. Üb.: Capitula tractatus de statu ecclesiasticorum, prelatorum et aliorum spiritualium et in ordine primum est illud qualiter viri ecclesiastici debent habere curam de subditis in moribus et sciencia. (142ra) Üb.: Quomodo viri ecclesiastici debent habere curam de subditis in moribus et sciencia.
Viri ecclesiastici tamquam ecclesiae vigiles pro eius (?) muneratione certare debent. Unde Isaiae 61: Super muros posui custodes tota die ... — ... sermo meus et praedicatio mea non est in persuasibilibus humanae scientiae scilicet supplle (recte: suppelle) in divinis eloquus ... Sch.: Et sic finis est huius tractatus.
(148ra-149v) Lupus de Olmeto Regula monachorum, c. 4, exc. (PL 30, 330B-334D).
   1
148ra Quondam dives adolescens omnia quae in lege praecepta sunt se implesse iactabat ... — ... Expl.mut.: ... respicere post tergum nec||
(HD-Spiegel) Siehe VD-Spiegel.