Beschreibung ausdrucken  Permalink: https://manuscripta.at/?ID=9428 
Innsbruck, Universitäts- und Landesbibliothek Tirol (ULBT), Cod. 504
SERMONES DE DECEM PRAECEPTIS
Olim: II 2 E 4 S. 2    Pergament   142 Bl.   210×150   Diözese Augsburg, 14. Jh.
Provenienz/Letztbesitzer: Stams, Zisterzienserstift
Handschrift aus 2 Teilen zusammengesetzt: 1  (I, 1-21) 14. Jh.; 2  (22-141)
Die folgenden Daten sind Auszüge aus dem gedruckten Katalog der Handschriften der Universitäts- und Landesbibliothek Tirol in Innsbruck. Diese Daten, insbesondere die Bibliographie, werden in manuscripta.at laufend korrigiert und ergänzt. Addenda und Corrigenda zum gedruckten Register finden Sie hier.

 Volldigitalisat
Wissenschaftliche Beschreibung: Kat. Innsbruck 6, 27-33 (online).
Trotz ähnlicher Pergamentqualität und inhaltlichen Zusammenhangs (Sermonesreihe, Antonius Azaro de Parma) vermutlich urspr. zwei getrennte Teile. In beiden Teilen am Beginn eines Sermo parallel zu allen vier Blatträndern nicht näher bestimmbare, genaue Datumsangaben von einer anderen, vermutlich gleichzeitigen Hand; die Angaben, die weder zeitlich geordnet sind noch zur jeweiligen Festtagsbezeichnung des darauffolgenden Sermo passen, beziehen sich auf gewisse Tage in den Jahren 1331–1333.

Teil 1I, 1-21   Pergament   14. Jh.
Lagen: (VII–3)10(11) + (VI–1)21(22)
Eher dickes, löchriges und v. a. zum Rand hin verschmutztes Pergament. Spuren von Nähten. Das erste Blatt der ersten Lage ungezählt. Ein Pergamentdoppelblatt um die erste Lage geschlagen, eine Hälfte davon unter dem heutigen Spiegel des VD aufgeklebt, das Gegenblatt herausgeschnitten (ohne Textverlust). Falz zwischen erster und zweiter Lage. Gegenblätter zu Bl. I, 7, 10 und 21 herausgeschnitten (ohne Textverlust). Zeitgenössische Foliierung in römischen Zahlen.
Schrift:
Schriftraum: 160 × 115    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 35   
Schriftart: Textualis – Marginalien
Auf Tintenlinierung. Zirkelstiche. Schriftbild eng. Selten Anmerkungen zum Inhalt, vereinzelt auch Nachträge und Korrekturen von der Hand des Schreibers und einer gleichzeitigen Hand am Rand.
Ausstattung: Illuminiert   Rubriziert   Einfacher Dekor   Fleuronnéeinitiale(n)   
Teil 222-141   Pergament   
Lagen: 12.V140(141) + (II-1-2)141(142)
Eher dickes, löchriges und v. a. zum Rand hin verschmutztes Pergament; Spuren von Nähten. Ein Pergamentdoppelblatt um die letzte Lage geschlagen, eine Hälfte davon unter dem Spiegel des HD aufgeklebt, Gegenblatt herausgeschnitten (ohne Textverlust). Falz zwischen vorletzter und letzter Lage. Gegenblatt zu Bl. 141 sowie inneres Doppelblatt der letzten Binio herausgeschnitten (ohne Textverlust). Ab Bl. 22r Zählung des ersten Teils der Handschrift von neuzeitlicher Hand fortgeführt in arabischen Ziffern. Bl. 119 doppelt gezählt. Am Lagenende Kustoden in römischen Zahlen, beginnend mit Ius Bl. 31v.
Schrift:
Schriftraum: 160 × 115    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 27-30   
Schriftart: Textualis – Marginalien
Auf Tintenliniierung. Zirkelstiche. Bl. 93r/v Federwechsel. Am Rand bisweilen Anmerkungen zum Inhalt, vereinzelt auch Nachträge und Korrekturen sowie Kapiteleinteilung in römischen Zahlen von der Hand des Schreibers und mehreren gleichzeitigen Händen. Innerhalb des Textes oder am Rand Angabe der jeweiligen Festbezeichnung für den Rubrikator meist von der Hand des Schreibers.
Ausstattung: Rubriziert   Einfacher Dekor   

Hs. enthält 1 Fragment
HDS   Papier   Im Umfeld der Diözese Augsburg, 14. Jh.
Fragment einer Abrechnung für unbestimmte Ausgaben. Beidseitig beschriebenes Papierblatt, 210 × 150, am linken Rand oben und unten vom Einschlag des weißen Rückens verdeckt.
Schrift:
Schriftraum: 210 × 128   
Schriftart: Textualis

Einband: Diözese Augsburg     14. Jh.     Gotisch     Schmucklos        
Rot gefärbtes Leder über Holz. Am VD Spuren eines Titelschildchens. Spuren zweier Langriemenschließbänder. Rücken: drei Doppelbünde, später, wie in Stams üblich, mit weißem Schweinsleder überzogen, unten schwarze Stamser Signatur G 9. Kapitale mit Spagat umstochen. Spiegel des VD und HD jeweils ein Papierblatt: am VD mit aufgemaltem, rot-blau umrandetem Schenkungsvermerk und Signaturen, Spiegel des HD Fragment einer Abrechnung.


Handschrift aus dem Umfeld der Diözese Augsburg stammend (s. Fragment einer Abrechnung, HDS). 1386 als Schenkung des Pfarrers Ludovicus de Ramung aus Ulten (s. Schenkungsvermerk VDS und Bleistiftvermerk Bl. 1r) in das Kloster Stams gelangt. Andere von ihm an Stams geschenkte Handschriften in der ULB Tirol z. B. Innsbruck, ULB Tirol, Cod. 113, 114, 272, 310, 355, 472 und 525. Zu seinen Bücherschenkungen vgl. W. Lebersorg, Chronik des Klosters Stams (Tiroler Geschichtsquellen 42). Innsbruck 2000, 152, 176. Bl. 1r Bleistifteintragung Anton Roschmanns Commentarius sacer. Im Roschmann-Katalog von 1739 (Innsbruck, TLMF, Dip. 1089/VI) und im Stamser Übergabekatalog (Innsbruck, ULBT, Cod. 1001) eingetragen unter der Signatur G 9. 1808 anlässlich der Aufhebung des Klosters Stams der ULB Tirol übergeben. Am Spiegel des VD alte radierte Signatur der ULBT II [...].
Vorbesitzer 1: Ludovicus de Ramung, bis 1386
vgl. Innsbruck, ULBT, Cod. 113, 114, 272, 310, 355, 472, 525. S. Lebersorg, Stams 152, 176.
Vorbesitzer 2: Stams, Zisterzienserstift , bis 1808, G 9
Bearbeitung: Universitäts- und Landesbibliothek Tirol; Katalogbeschreibung: Daniela Mairhofer 2009
Digitalisierung und Dateneingabe: Universitäts- und Landesbibliothek Tirol: Projekt Libri Stamsenses 2023-2024 - Kulturerbe digital

---------------   Addenda/Corrigenda bitte melden!    ---------------

"Kat. Innsbruck 6", "Lebersorg, Stams", "Copinger", "GW", "Kaeppeli", "Schneyer", "Schneyer, Wegweiser", "Bonaventura, Ed. Quaracchi", "Glorieux RT", "Distelbrink"
alle Initien
Teil 1
(VDS) Schenkungsvermerk. Geschenk an das Kloster Stams durch Pfarrer Ludovicus de Ramung aus Ulten.
   1
VDS Iste liber datus est monasterio sancti Iohannis in Stams a domino Ludwico de Rammung plebano in Ulten pro meoriali (recte: memoriali) salutis anime sue annuali anniversario.
(Ir) Auflistung der einzelnen Bücher des Alten und Neuen Testaments. Federproben? Bleistiftnotiz zur Schenkung am VDS Anno 1386.
(Iv) Leer.
(1ra-20vb) Antonius Azaro de Parma Semones quadragesimales (Drucke: Copinger 1280, GW 2248. Paris 1515. – Kaeppeli Nr. 264. Schneyer 1, 290ff. und 307–313. Schneyer, Wegweiser 117). Kompilation von Fastenpredigten, Sermones de tempore et de quadragesima (= Schneyer 1, 290–300, Ser. 1, nach der Hs. München, BSB, Clm 2774) bzw. den Sermones quadragesimales (= Schneyer 1, 307–313, Ser. 1, variantes, nach der Hs. Uppsala, UB, C 347, 16v–147r) des Antonius Azaro de Parma entnommen. Nur tw. mit Schneyer übereinstimmend. Zahlreiche Sermones bei Schneyer nicht angeführt, jedoch unter den Sermones des Antonius Azaro de Parma überliefert.
(1ra) Dnca 1. in Quadrages (Schneyer Nr. 236).
   1
1ra Expl.   ... superhabundans et congregatis omnibus partibus suis ascendit in quinquagenarium.
(3va) Dnca 2. in Quadrages (Schneyer Nr. 37 - Inc. vgl. Innsbruck, ULBT, Cod. 443, 52vb).
   1
3va Egressus Iesus etc. Mc. V (recte: 15,21). In ecclesia dicitur quid est tempus perdendi et tempus acquirendi. Quadragesima est tempus perdendi etiam acquirendi scilicet tempus perdendi scilicet amicitiam diaboli et acquirendi amicitiam cum Deo ... — ... qui per daemones fecit ad se homogenem, ligatum duci ad se etc.
(5vb) Dnca 3. in Quadrages.
   1
5vb Erat Iesus eiciens daemonium etc. Lu. XI (14). Duo grossa corda non possunt similiter stare in eodem soco et quia diabolus est magnus per superbiam ... — ... vel alicui turpi vitio dedita quia pueri ad filiam facile inclinantur. Exemplum de Alexandro.
(8vb) Dnca 4. in Quadrages (Schneyer Nr. 272).
   1
8vb Expl.   ... ut dignemur spiritualiter hoc pane verbi et gratiae et in caelo pane gloriae pascere.
(11rb) Dnca 1. in passione dni (Schneyer Nr. 284).
   1
11rb Expl.   ... et tamquam vexillum et signum honorabile christianorum ubique deferretur.
(14rb) Dnca 2. in passione dni (Schneyer Nr. 294).
(16ra) In parasceve.
   1
16ra Egressus Iesus cum discipulis suis trans torrentem Cedron. Io. (18,1). Passio domini a quattuor evangelistis descripta est et ideo quattuor diebus legitur ut quod omnes quattuor ... — ... remansit ad monumentum ut videret qualiter possent corpus domini cum aromatibus ungere. Haec est historia passionis Christi etc.
(20vb) Nota zur Passion. Anhang.
   1
20vb Nota quod dominus in passione sua dat nobis plura documenta. Primum est ut sibi gratias agamus de hiis quae pro nobis sustinet ... — ... adde exemplum de Iudaeo iacentem in templo Appollinis et cruce signato etc.
Teil 2
(22ra-118ra) Antonius Azaro de Parma Semones quadragesimales. Fortsetzung von Bl. 20vb.
(22ra) Fer. 4. post Quinquages (Schneyer Nr. 229).
   1
22ra Expl.   ... mox ad aliud trahit ut dicit Gregorius et quia propter moram maiorem poenam recipit.
(24va) Fer. 5. post Quinquages.
   1
24va Cum introisset Iesus in Capharnaum accessit ad eum centurio. Mt. VI (recte: 8,5). Hoc evangelium expositum est dominica secunda post octavam epiphaniae ubi agitur de leproso ... — ... misericordiam ad quam modo tempus determinatur ne tot mala incurramus et tot bonis privemur.
(25va) Fer. 6. post Quinquages. (Schneyer Nr. 231).
(28va) Sabb. post Quinquages (Schneyer Nr. 28).
   1
28va Cum esset sero die illa etc. Mc. 6 (47). In hoc evangelio agitur de Christi benignitate qui amicos suos id est in paenitentia viventes in periculis in tribulationibus visitat ... — ... et tamen sunt pauci qui modo predicto tangant eum. Ipse ad hoc nos inducat qui solus potest sanare.
(30rb) Sabb. de BMV post Quinquages (Schneyer Nr. 233).
(31ra) Fer. 2. post dncam 1. in Quadrages (Schneyer Nr. 239).
(34ra) Fer. 3. post dncam 1. in Quadrages (Schneyer Nr. 240).
   1
34ra Cum introisset Iesus Ierosolimam etc. Mt. 13 (recte: 21,10). Quia tempus quadragesimae est tempus quo instandum est ... — ... ibi docebat eos de regno Dei id est de hiis quae ducunt ad regnum Dei sicut de paenitentia et elemosina.
(36va) Fer. 4. post dncam 1. in Quadrages (Schneyer Nr. 241).
   1
36va Expl.   ... sicut mater Christi quia Christus clemens ut matres horrebunt promovebit et exaltabit.
(39ra) Fer. 5. post dncam 1. in Quadrages (Schneyer Nr. 242).
   1
39ra Dicebat Iesus ad eos qui crediderunt ei Iudaeos etc. Iohannes VIII (31). Quia valde periculosum est omni tempore in peccato vivere sed praecipue tempore quadragesimae quo homo debet servire Deo
(41ra) Fer. 6. post dncam 1. in Quadrages (Schneyer Nr. 243).
(43rb) Sabb. post dncam 1. in Quadrages (Schneyer Nr. 244).
(44vb) Sabb. de BMV post dncam 1. in Quadrages (Schneyer Nr. 245).
(45va) Fer. 2. post dncam 2. in Quadrages (Schneyer Nr. 249).
(47vb) Fer. 3. post dncam 2. in Quadrages (Schneyer Nr. 250).
(50rb) Fer. 4. post dncam 2. in Quadrages (Schneyer Nr. 251).
(52vb) Fer. 5. post dncam 2. in Quadrages (Schneyer Nr. 252).
(54vb) Fer. 6. post dncam 2. in Quadrages (Schneyer Nr. 253).
   1
54vb Expl.   ... Sicut etiam hodie qui sunt ditiores et potentiores omnibus aliis sunt deteriores.
(56vb) Sabb. post dncam 2. in Quadrages (ähnlich Schneyer Nr. 43).
   1
56vb Homo quidam habuit duos filios. Lu. XV (11). Omnis praedicatio quae fit in quadragesima tendit ad duo, scilicet ut peccatores terreantur et sic a peccato recedant et ad paenitentiam currant et ut paenitentes de divina misericordia consolentur et haec duo facit magnifice ... — ... caritatem quod est signum desponsationis suae dat calciamenta in pedes id est virtutes affectuum.
(57vb) Sabb. post dncam 2. in Quadrages (ähnlich Schneyer Nr. 43).
   1
57vb Homo quidam habuit duos filios. Lu. 15 (11). Praedicacio quae fit in quadragesima tendit ad hoc Ista duo, scilicet ut peccatores terreantur et sic a peccato recedant et ad paenitentiam currant et ut paenitentes consolentur de divina misericordia et sic ipsam diligant ... — ... et dimittat et de donis fratris sui gaudeat.
(60vb) Sabb. de BMV post dncam 2. in Quadrages (Schneyer Nr. 255).
(61vb) Fer. 2. post dncam 3. in Quadrages (Schneyer Nr. 260).
   1
61vb Expl.   ... statum et periculum in quo est et accipiat peractum peanitentiae remedium.
(63va) Fer. 3. post dncam 3. in Quadrages (Schneyer Nr. 261).
   1
63va Respiciens Iesus in discipulos suos et dixit Si peccaverit in te frater tuus etc. Mt. 18 (15). Tempus praesens scilicet quadragesime habet triplicem nobilitatem, quia [dicitur] tempus sanctificationis et est institutum ut homines ... — ... sed illi omnino et vere qui proximo sine Deo promissam non servat etc.
(65va) Fer. 4. post dncam 3. in Quadrages (Schneyer Nr. 48).
   1
65va Expl.   ... dignus efficitur visione et fructione Dei. Mt. (5,8) Beati mundo corde quoniam ipsi Deum videbunt etc.
(68va) Fer. 5. post dncam 3. in Quadrages (Schneyer Nr. 263).
(70vb) Fer. 6. post dncam 3. in Quadrages (Schneyer Nr. 264).
   1
70vb Venit Iesus in civitatem Samariae quae dicitur Sychar iuxta praedium quod dedit Iacob filio suo etc. Io. 4 (5). Quia tempus quadragesime est institutum ad referendam (recte wohl: refrenandam) sitim mundanae et carnalis concupiscentiae quae non potest exstingui a nobis ... — ... sicut caecus in peccato diligens suam damnationem et contemnens suam salvationem etc.
(74rb) Sabb. post dncam 3. in Quadrages (Schneyer Nr. 265).
   1
74rb Perrexit Iesus in montem Oliveti et diluculo iterum venit in templum etc. Io. 8 (1–2). Quia tempore quadragesimae peccatores Deo reconciliantur per paenitentiam, idcirco ostenditur in evangelio hodierno quam copiosa sit apud dominum misericordia ... — ... indulgentiam percipere et aeternam gloriam mereamur quod nobis praestet Deus Amen.
(77va) Fer. 2. post dncam 4. in Quadrages (nur Prothema wie Schneyer Nr. 273).
   1
77va Prope erat pasca Iudaeorum et ascendit Deus Ierosolimam etc. Io. 2 (13). Licet omni tempore servanda sit munditia animae tamen tempus quadragesimae specialiter est institutum ad purgationem et mundationem animae ... — ... est nobis necessitas probitatis cum omnia agamus coram oculis cuncta tuentibus etc.
(80ra) Fer. 3. post dncam 4. in Quadrages (Schneyer Nr. 274).
   1
80ra Iam die festo mediate (recte: mediante) ascendit Iesus in templum et docebat etc. Io. 7 (14). Quia tempus quadragesimae est tempus multae devotionis et sanctitatis magnae, idcirco frequentius praedicatur in isto tempore ... — ... conversi sunt et ideo bene dicitur Beati qui audiunt verbum Dei etc.
(83ra) Fer. 4. post dncam 4. in Quadrages (Schneyer Nr. 275).
   1
83ra Expl.   ... ut collirio paenitentie iniungat oculos mentis et lumen gratiae recipiet etc.
(85va) Fer. 5. post dncam 4. in Quadrages (Schneyer Nr. 276).
   1
85va Expl.   ... et reddidit matri suae. Et quia hoc evangelium legitur in dominica XVI post trinitatem dic historiam prout ibi habetur.
(85va) Fer. 6. post dncam 4. in Quadrages (Schneyer Nr. 277).
   1
85va Expl.   ... ut sic inveniantur digni pervenire ad gloriam Dei ad quam nos perducat etc.
(89rb) Sabb. post dncam 4. in Quadrages (Schneyer Nr. 59).
   1
89rb Expl.   ... ex voluntate sua processet (!) propter quod magis debemus accendi ad amorem suum etc.
(91rb) Fer. 2. post dncam 1. in passione dni (Schneyer Nr. 61).
   1
91rb Expl.   ... donec introducam illum ad plenam et sempiternam visionem maiestatis divinae.
(94ra) Fer. 3. post dncam 1. in passione dni (Schneyer Nr. 62).
   1
94ra Ambulabat Iesus in Galilaeam. Io. 7 (1). Licet omni tempore vitanda sit inanis gloria quam homo consuevit habere ex bonis operibus quae homo facit tamen multo magis vitanda est tempore quadragesimae ... — ... sapientiae tradita et certa de adipiscendo regnum caelorum ab evangelistis descripta rogemus.
(96rb) Fer. 4. post dncam 1. in passione dni (Schneyer Nr. 63).
   1
96rb Expl.   ... et pro Christi perfecta caritas. Io. (1. Ioh. 4,16) Qui manet in caritate, in Deo manet etc.
(98vb) Fer. 5. post dncam 1. in passione dni (Schneyer Nr. 288).
   1
98vb Rogabat dominum Iesum quidam Pharisaeus ut manducaret cum illo. Luc. 7 (36). Beata mater ecclesia in tota illa quadragesima tam in divinis officiis quam in praedicationibus ostendit filiis suis auctoritate scripturarum quam sancta
(101vb) Fer. 6. post dncam 1. in passione dni (nur Prothema wie Schneyer Nr. 289).
   1
101vb Collegerunt principes et pharisaei concilium et dixerunt Quid facimus quia hic homo multa signa facit etc. Io. XI (47). Quia sumus in hac quadragesima in abstinentiis in ieiuniis et in aliis afflictionibus sanctae paenitentie idcirco ut illud quod usque modo portavimus ... — ... sed usque ad mortem viriliter resistentum (!).
(105rb) Sabb. post dncam 1. in passione dni (nur Prothema wie Schneyer Nr. 290).
   1
105rb Sublevatis oculis in caelum Iesus dixit Pater clarifica filium tuum etc. Io. XVII (corr. aus: Vo) (1). Hoc evangelium legitur hac die secundum ordinem Praedicatorum. Apud saeculares vero dicebat Iesus ad eos qui crediderunt ... apparitionis suae praedicationis aut disputationis ... — ... iustus id est cum paenitentia associatus aeternam beatitudinem in aeternam possessurus etc.
(107rb) Fer. 2. post dncam 2. in passione dni (Schneyer Nr. 69).
   1
107rb Expl.   ... ipse se abscondit cedens furori impiorum exivit de templo etc.
(112va) Fer. 5. in coena dni (Schneyer Nr. 70).
   1
112va Expl.   ... plena satietas. Psalmo (16,15) Satiabor cum apperuit et etc.
(115vb) Fer. 5. in coena dni (Schneyer Nr. 301).
(118rb) Nur Rahmung des Schriftraums und Liniierung.
(118va-132vb) Sermones und Nota.
(118va) Bonaventura Sermo de sanctissimo Corpore Christi (Ed.: Bonaventura, Ed. Quaracchi V, 554–566. – Schneyer 1, 626, Nr. 477. Glorieux RT Nr. 305t. Distelbrink Nr. 56,4).
(130ra) Sermo.
   1
130ra Gaudebunt campi et omnia quae in eis sunt (Ps. 95,12). Si vero de beata virgine thema erit Veniat dilectus meus in hortum suum ut commedat etc. (Cant. 5,1). Ex quo campi et quae in eis sunt gaudebunt id est gaudium et dilectionem dant et praestant ... — ... et raptum ducit ita quod dicat Domine bonum est nos hic esse. Haec requies mea etc.
(132va) Nota.
   1
132va Nota de triplici tempore in quo vel in quibus homo potest considerare salutem animae suae. Primum tempus est praeteritum, secundum praesens, tertium tempus est futurum ... — ... Mt. (25,41) Ite benedicti in ignem etc. Tertium benedictio larga. Ibidem Venite benedicti patris mei (Matth. 25,34)
(133ra-141vb) De decem praeceptis. Unvollständig, bricht mit dem Siebten Gebot ab.
   1
133ra Decem praecepta domini tanto sunt devotius attendenda quantoque sunt diligentius opere adimplenda. Quia quanto maior est qui ea praecepit observare, tanto potentior est indicare destrictius eorundem transgressorem ... — ... ad oculum servi qui furantur scilicet illa quae per negligentiam obmittuntur [
(HDS) Fragment einer Abrechnung für unbestimmte Ausgaben. Umfeld der Diözese Augsburg, bisweilen mit Zeitangaben. Jede verzeichnete Schenkung beginnend mit Item dedi ... Erwähnt sind u. a. Orte wie Schongau, Kühbach, Lau(g)ingen (Schwaben, Diözese Augsburg). Art bzw. Gegenstand der Schenkung nicht ermittelbar.
   1
HDS ] X solidos denarios dem Winter (?) unde X solidos denarios d[...] denarios der Burmiderin ... — ... XXII solidos denarios Gordiani epi[scopi ...] 1 libram denariorum unde dem [