Beschreibung ausdrucken Permalink: https://manuscripta.at/?ID=25027
Innsbruck, Universitäts- und Landesbibliothek Tirol (ULBT), Cod. 589
THEOLOGISCHE SAMMELHANDSCHRIFT
Olim: II 3 C 10    Papier   225 Bl.   290×200   Südtirol bzw. Stams (?), 14. bis 15. Jh. u. a. 1395   
Provenienz/Letztbesitzer: Stams, Zisterzienserstift (?)
Handschrift aus 4 Teilen zusammengesetzt: 1  (1-141) 1395; 2  (142-157) 14. Jh.; 3  (158-217) um 1379/1380; 4  (218-225) 14. Jh.
Die folgenden Daten sind Auszüge aus dem gedruckten Katalog der Handschriften der Universitäts- und Landesbibliothek Tirol in Innsbruck. Diese Daten, insbesondere die Bibliographie, werden in manuscripta.at laufend korrigiert und ergänzt. Addenda und Corrigenda zum gedruckten Register finden Sie hier.

 Volldigitalisat
 Wasserzeichen:  Metadaten zu Teil 1, Teil 2, Teil 3, Teil 4  |  Vorschau Bilder zu Teil 1, Teil 2, Teil 3, Teil 4  |  Einzelbilder: fol. 2, 4, 5, 40, 41, 60, 61, 88, 89, 133, 134, 136, 152, 153, 178, 182, 183, 213, 218.
Wissenschaftliche Beschreibung: Kat. Innsbruck 6, 333-337 (online).

Teil 11-141   Papier   Südtirol (?), 1395
Lagen: (V+1)11 + 2.VI35 + III41 + 3.VI77 + VIII93 + 4.VI141. Bis Bl. 35v und Bl. 129v Lagenreklamanten.
Schrift:
Schriftraum: 195/205 × 140/145    Spaltenzahl: 2    Zeilenzahl: 35 bzw. 41   
Schriftart: Textualis cursiva
Bl. 17v–23v zweispaltig, jedoch einspaltig beschrieben, Bl. 24r–41v einspaltig gerahmt und einspaltig beschrieben. Bis Bl. 39r zu 35, danach zu 41, nur Bl. 78–93 (Lage 8) zu 37 Zeilen. Zwei Hände: 1) Bl. 1ra–125rb, dat. 1395 (Bl. 17ra); 2) Bl. 125va–141vb. Bibelzitate jeweils in Textualis formata (Textura).
Teil 2142-157   Papier   Südtirol (?), 14. Jh.
Lagen: (VI–II)157.
Schrift:
Schriftraum: 230 × 125/135    Zeilenzahl: 36-38   
Schriftart: Textualis formata (Textura) – Marginalien – Glossen
Kommentar in Textualis cursiva
Teil 3158-217   Papier   Südtirol (?), um 1379/1380
Lagen: 5.VI217. Lagenreklamanten. Bl. 169v Kustode 1us. Unvollständig, Text bricht Bl. 217v ab.
Schrift:
Schriftraum: 205 × 140    Zeilenzahl: 33-39   
Schriftart: Textualis cursiva
Die Jahreszahl 1361 auf Bl. 158r bezieht sich auf das Werk, siehe Schulte GQ II 261.
Ausstattung: Rubriziert   
Teil 4218-225   Papier   Südtirol (?), 14. Jh.
Lagen: IV225.
Schrift:
Schriftraum: 235 × 150    Zeilenzahl: 72-76 bzw. 48   
Schriftart: Textualis cursiva
Zwei Hände, Schreiberwechsel Bl. 222v
Ausstattung: Rubriziert   

Hs. enthält 2 Fragmente
EFälze Teil 1   Pergament   15. Jh.
Schrift:
Schriftart: Notula
VDS, HDSVDS, HDS   Pergament   15. Jh.
Schrift:
Schriftraum: 285 × 200    Zeilenzahl: 34 bzw. 15   
Schriftart: Bastarda

Einband: Tirol (Stams?)     15. Jh.     Gotisch     Schmucklos        
Am Rücken oben verblasstes Titelschildchen Speculum b. virginis Mariae, Ioannis de ... (wohl: Lignano) Tractatus de censura ecclesiastica. XI, unten stark zerstörte Signatur X 11 (?).


Aufgrund des Textes auf den Spiegelblättern Entstehung in Südtirol (Raum Bozen / Meran) bzw. Stams anzunehmen. Wenn aus Stams, dann 1808 anlässlich der Aufhebung des Stiftes Stams der ULB Tirol übergeben. Bl. 1r alte radierte Signatur der ULBT II F D 8.
Vorbesitzer: Stams, Zisterzienserstift (?) , bis 1808
Bearbeiter: Universitäts- und Landesbibliothek Tirol (FM 0124); Katalogbeschreibung: Walter Neuhauser (2009)

---------------   Addenda/Corrigenda bitte melden!    ---------------

"Kat. Innsbruck 6", "Schulte GQ II", "RB", "Lutz–Perdrizet 1907", "Bloomfield", "Schneyer", "Walther, Initia", "PL"
alle Initien
(VDS-HDS) Fragment eines Notariatsinstruments über Verpachtung von Gütern im Überetsch. Nennung zahlreicher Namen von Besitzern zumeist aus dem Überetsch (Girlan, Eppan, St. Pauls, Schreckbichl, Gleif), aber auch auswärtiger Besitzer aus Bozen, Trient, Meran, z. B. Deutschordensherren, Heiliggeistspital in Bozen. Am HDS Unterschrift des Notars als Schreiber dieser Urkunde Ego Hainricus imperiali auctoritate publicus notarius predictis omnibus interfui et rogatus publice scripsi.
Teil 1
(1ra-17ra) Ps.(?)-Albertus MagnusSpeculum BMV = Compendium super Ave Maria (RB Nr. 1063. Explicit gegenüber RB abweichend, auch in den Hss. der Parallelüberlieferung unterschiedlich. Zur Parallelüberlieferung und zur umstrittenen Verfasserschaft siehe RB Nr. 1063).
   2
1ra Tit.: Incipit speculum gloriosae virginis Mariae.
[L]oqui cupiens aliquid de virgine gloriosa lingua deficit ... — ... Sic et nos hic Ave dicamus ut post hanc vitam bene habeamus per infinita saeculorum saecula Amen.
17ra Expl.   ... (Schlussschrift, Datierung:) Haec facta sunt anno incarnationis domini nostri Iesu Christi millesimo CCCmo nonagesimo quinto proxima quinta feria ante cathedram sancti Petri principis apostolorum hora vesperarum vel quasi.
(17ra-39r) Speculum humanae salvationis (Ed.: Lutz–Perdrizet 1907. – Bloomfield Nr. 2076. RB 11765. Parallelüberlieferung: u. a. Innsbruck, ULB Tirol, Cod. 9, 45va. Zur Überlieferung s. Ed.: Lutz–Perdrizet 1907, IX–XVII [Cod. 589 nicht genannt]). Ohne Illustrationen.
   2
17ra Tit.: Incipit prooemium cuiusdam novae compilationis cuius nomen et titulus est Speculum humanae salvationis.
Expediens et utile videtur quod primo in hoc prooemio exponatur ... — ... si sciunt historias ex prooemio possunt praedicare.
(Prooemium mit Inhaltsangabe [in der Ed. nicht enthalten. RB Nr. 11765])
39r Expl.   ... non intrabit nisi prius ut dictum est baptismum habuerit.
(39v-41v) Leer.
(42ra-141vb) Conradus de Waldhausen Sermones = Postilla studentium Pragensium, Pars hiemalis bis Septuagesima (Schneyer 2, 797, Series 2, Nr. 73-99).
   4
42ra [Postilla studentium] sanctae Pragensis universitatis ut super evangelia dominicalia quae leguntur per annum per talem modum quo ipsam ad populum (Schneyer Nr. 72. Beginn von Schneyer abweichend. Parallelüberlieferung: u. a. Graz, UB, Hs. 567, Hs. 579 und Hs. 597)
130ra Expl.   ... quia propter hoc ut fiat creavit omnem creaturam ille qui cum Deo patre in unitate spiritus sancti vivit et regnat per infinita saecula saeculorum Amen. (Schneyer Nr. 96)
135va Expl.   ... sicut de Egyptiis dicitur Exodi 3° Submersi sunt quasi plumbum in aquis vehementibus aqua submersione omnes merentur erui praestante domino nostro Iesu Christo qui cum patre et spiritu sancto vivit et regnat per infinita saeculorum saecula Amen. (Schneyer Nr. 97)
141ra Expl.   ... quasi tot palmites misit. Ista vinea excolitur in sancta praedicatione [ (Schneyer Nr. 99)
Teil 2
(142r-157v) Alexander de Villa Dei Summarium biblicum cum commentario (Drucke: Venedig 1511, 1519; Paris 1660 u. ö. – RB Nr. 1177. Walther, Initia Nr. 17610. Parallelüberlieferung: u. a. Innsbruck, ULB Tirol, Cod. 30, passim). Text am oberen, unteren und z. T. auch am seitlichen Blattrand von Kommentar umgeben. Oberhalb der Textzeilen jeweils drei Zeilen in Prosa mit Merkwörtern zu den Versen. Deutsche Randglossen.
   2
142r Opera fructum Adam occiditur transfertur Noae spa archam ... — ... bilonem eam scripta libri ornatu finis. (Interlinearglosse)
142r Nota super bibliam de quibusdam vocabulis obscuris / Semen et seminium alterum est, sementis et sementum frugum et arborum ... — ... expeditio hervart, phytonissa incantatrix. (Randglossen: Worterklärungen, z. T. Deutsch [schwäbisch-alemannisch])
Teil 3
(158r-208r) Iohannes de Lignano De censura ecclesiastica (Druck: Tractatus iuris III. Venetiis o. J., 174ra–191vb. Zu Verfasser und Werk siehe Schulte GQ II 261; zur handschriftlichen Überlieferung s. J. P. McCall, The writings of John of Legnano with a list of manuscripts. Traditio 23 [1967] 420 und 433).
   1
158r Tit.: Incipit tractatus de censura ecclesiastica compilatus per dominum Iohannem de Lignano excellentissimi utriusque iuris doctorem anno domini M°CCC°LX° (corr. aus: LXX°) primo.
[I]n tractatu de censura ecclesiastica primo describam censuram ecclesiasticam, secundo quaeram unde dicatur ... — ... per discretionem appellans non fingitur retro excommunicatus e ti. licet li. VI secundo ibi textus. (Schlussschrift:) Hunc tractatum de paenitentia excommunicationis explevi breviando quanto plus potui aliqua praetermittendo extensive ex certa scientia alibi de (?) annuente plenius tractaturus. Et quia materiam cottidianam subicio tabulam remissoriam nam si in sigulis (!) materiam contingentibus inserere quod propter compendiosum scolasticum exercitium exscitit (!) interdictum ad dispendiosum quasi laborintum tendere nosceretur.
(208r-217v) Iohannes de Lignano De ecclesiastico interdicto (Druck: Tractatus iuris III. Venetiis o. J., 202rb–va. Zu Verfasser und Werk siehe Schulte GQ II 261; zur handschriftlichen Überlieferung s. J. P. McCall, The writings of John of Legnano with a list of manuscripts. Traditio 23 [1967] 420 und 433 [Cod. 589 nicht genannt]; Haupthandschrift: Vaticana, Vat. Lat. 2639; laut McCall 420 geben die Druckausgaben und viele Hss. eine gegenüber Vat. Lat. 2639 gekürzte Version wieder. Zur Abhängigkeit des Werkes von Iohannes de Calderinis, De interdicto ecclesiastico s. die Vorrede des Iohannes de Lignano).
   1
208r Sequitur videre de ecclesiastico interdicto verum quia nuperrime compilatus fuit tractatus de ecclesiastico interdicto in studio Bononiensi per profundae scientiae unum dominum Io. Calderinum doctorem decretorum eximium, idcirco supposito illo tractatu ... (Folgt dem Text des Druckes bis:) ... nunc possint legittime adimplere (Bl. 208v, Z. 21 = Druck , Bl. 202va, Z. 17). (Weiterer Text vom Druck abweichend:) In quaestione proposita hoc ordine procedam nam ut sunt tria principaliter quaesita ... — ... si hymnus eius ff. de [ (mit Reklamanten in offi testa)
Teil 4
(218r) Anonymer Kommentar zu Iohannes 1,14 (Entgegen der Angabe im alten Signaturenkatalog der ULBT Innsbruck wohl kein Sermo).
   1
218r Verbum caro factum est (Ioh. 1,14). Haec verba scribit beatus Iohannes in fine sui evangelii In principio erat verbum ... — ... ut patebit in commentibus.
(218r-222v) Anonymer Kommentar zu Boethius, Liber de persona et duabus naturis contra Eutychen et Nestorium (Text des Boethius: PL 64, 1337–1365. Boethius, Die theologischen Traktate, übers., eingeleitet und mit Anmerkungen versehen von M. Elsässer, lat. und dt. [Philosophische Bibliothek 397]. Hamburg 1988).
   1
218r Anxie te quidem. Boetius vir clarissimus fide catholicus qui multos libros edidit ... — ... quod ipse ordinat et approbat ispe inquam Iesus Christus qui est bonitas in communitate et auctor omnium bonorum.
(222v-225r) Accessus zu Schriften des Aristoteles. Vgl. Basel, UB, F.V.10, Bl. 96r-141v, hier unter dem Titel Commentum in Parva naturalia.
(222v-223r) Accessus zu De sensu et sensato.
   1
222v Tit.: Incipit processus super De sensu et sensato.
Ut quid in nostri exilii solitudinis o (?) philosophia de lapsa a superno cardine venisti ... Hanc propositionem scribit Boetius in libro De consolatione philosophiae. Magna propositione Boetius querit a phylosophia quatenus ipsa veniat ... — ... Hiis visis accedamus ad causas etc.
(223v) Accessus zu De memoria et reminiscentia.
   1
223v Tit.: Incipit processus de memoria et reminiscentia.
Natura ex inanimatis ad animata paulatim procedit. Ut scribit Aristoteles in septimo De naturis ... — ... scilicet reminiscentia solum memoriae hominibus etc. buntschuch.
(223v-224r) Accessus zu De somno et vigilia.
   1
223v Tit.: Incipit accessus de somno et vigiliis.
Quaecumque movent mota sunt physici considerationis. Hanc propositionem scribit Aristoteles in libro 2° Physicorum ... — ... habent reductionem ad somnum etc.
(224r) Accessus zu De longitudine et brevitate vitae.
   1
224r Tit.: Incipit accessus super librum De causa longitudinis et brevitatis vitae.
Eiusdem scientiae est considerare subiectum et passiones subiecti sicut scribit Aristoteles 4to et 6to Methaphysice. Post methaphysice est considerantem ens inquam ens et passiones entis ... — ... tradit libellum de causa longitudinis et brevitatis vitae.
(224v-225r) Accessus zu De iuventute et senectute.
   1
224v Tit.: Incipit accessus super librum De iuventute et senectute.
Innata est nobis via cognoscendi ex notioribus et prioribus nobis ad certiora et propterea naturae. Hanc propositionem scribit Aristoteles in primo Physicorum ... — ... ideo praeordinavit eum et ita ad causas libri accedamus etc.
(225v) Inhaltsverzeichnis zu Teil 4.