Beschreibung ausdrucken  Permalink: https://manuscripta.at/?ID=30389 
Heiligenkreuz, Zisterzienserstift, Cod. 226
BERNARDUS CLARAVALLENSIS. PS. BERNARDUS CLARAVALLENSIS. HILDEGARDIS BINGENSIS. HUGO DE FOLIETO
Pergament   153 Bl.   268×175/180   Heiligenkreuz; Nordfrankreich, 12. bis 13. Jh. (2. Hälfte 12. Jh. bis Ende 13. Jh.; 2. Hälfte 12. Jh.)   
 Volldigitalisat
Literatur zur Handschrift: Gsell 1891, 178 (online).J. Leclercq, L'encyclique de Saint Bernard en faveur de la Croisade, in: Leclercq, Recueil IV 227-246, Hs. genannt 233, 236 (aus Revue bénédictine 81 [1971] 282-308).J. Leclercq, Les formes successives de la lettre-traité de Saint Bernard contre Abélard, in: Leclercq, Recueil IV, 265-283, Hs. genannt 268, 280 (aus Revue bénédictine 78 [1968] 87-105).J. Leclercq, Nouveaux témoins de la survie de Saint Bernard, in: Leclercq, Recueil IV, 317-334, Hs. genannt 327, 330 (aus Homenaje a Fray Justo Pérez de Urbel [Studia Silensia 4]. Silos 1977, 93-109).Fingernagel 1985, 274-296 (online).Telesko 1998, 555 f. (Nr. 257).M. Vollmer, Fortuna Diagrammatica. Das Rad der Fortuna als bildhafte Verschlüsselung der Schrift De Consolatioone philosophiae des Boethius (Apeliotes. Studfien zur Kulturgeschichte und Theologie 3). Frankfurt am Main - Berlin [u. a.] 2009, 234, A. 980 und Abb.29 (von Bl. 146r).
Ausstattung: Illuminiert   Rubriziert   Figürlicher Buchschmuck   Federzeichnung(en)   

"Gsell 1891", "Leclercq, Recueil IV", "Fingernagel 1985", "Telesko 1998", "SBO", "BGOC", "PL", "CCCM", "Distelbrink", "CALMA"
alle Initien
(1r-77v, Z. 7 v. u.) Bernardus Claravallensis Epistolae (SBO VII und VIII).
   1
1r Tit.: Epistole domni Bernhardi abbatis Clarevallensis.
(1r-1v) Bernardus Claravallensis Epistola 65 (SBO VII 159-161).
(1v-4v) Bernardus Claravallensis Epistola 78 (SBO VII 201-210).
(4v-6r) Bernardus Claravallensis Epistola 254 (SBO VIII 156-160).
(6r-9r) Bernardus Claravallensis Epistola 11 (SBO VII 52-60).
(9v) Bernardus Claravallensis Epistola 12 (SBO VII 61-62).
(9v-14r) Bernardus Claravallensis Epistola 2 (SBO VII 12-22).
(14r-19r) Bernardus Claravallensis Epistola 1 (SBO VII 1-11).
(19r-22v) Bernardus Claravallensis Epistola 107 (SBO VII 267-276).
(22v) Bernardus Claravallensis Epistola 117 (SBO VII 297).
(23r-23v) Bernardus Claravallensis Epistola 69 (SBO VII 169-171).
   1
23r Unde vos contristatum cognovimus, contristatum quidem esse laudamus...
(23v-25r) Bernardus Claravallensis Epistola 72 (SBO VII 175-178).
(25r-25v) Bernardus Claravallensis Epistola 73 (SBO VII 179-180).
(25v-26r) Bernardus Claravallensis Epistola 82 (SBO VII 214-216).
(26r-26v) Bernardus Claravallensis Epistola 83 (SBO VII 216-218).
(26v-27r) Bernardus Claravallensis Epistola 102 (SBO VII 257-258).
(27r-28r) Bernardus Claravallensis Epistola 85 (SBO VII 220-223).
(28r-29r) Bernardus Claravallensis Epistola 79 (SBO VII 210-212).
(29r-29v) Bernardus Claravallensis Epistola 70 (SBO VII 172-173).
(29v-32v) Bernardus Claravallensis Epistola 87 (SBO VII 224-231).
(32v-33v) Bernardus Claravallensis Epistola 88 (SBO VII 232-234).
(33v-34r, Z. 20) Bernardus Claravallensis Epistola 89. (SBO VII 235-236, Z. 21). - Schluß von SBO abweichend.
   1
33v Indignaris forsitan vel ut temperantius dicam... - ...noveris digne conversari iustosque paenitentiae fructus exhibere, et si in id quo eum videmus usque in finem perseveraverit, salvus erit.
(34r, Z. 20-34v) Bernardus Claravallensis Epistola 90, cap. 1, excerp. (SBO VII 237-238, Z. 1).
   1
34r Breves brevibus reddidi litteras, occasionem utique breviter rescribendi... - ...non autem quiescant corda die ac nocte in lege domini meditando.
(34v) Bernardus Claravallensis Epistola 139 (SBO VII 335-336).
(34v-35v, Z. 18) Bernardus Claravallensis Epistola 104 (SBO VII 261-263).
(35v, Z. 18) Bernardus Claravallensis Epistola 105 excerp. (SBO VII 264, Z. 21-265).
   1
35v, Z. 18 Dum vivis in carne ne morere mundo, ut post mortem carnis incipias vivere deo... - ...occurrere fugienti paratos nos esse confidito.
(35v-36r) Bernardus Claravallensis Epistola 106 (SBO VII 265-267).
(36v-37v) Bernardus Claravallensis Epistola 68 (SBO VII 165-168).
(37v-38r) Bernardus Claravallensis Epistola 67 (SBO VII 163-165).
(38r-38v) Bernardus Claravallensis Epistola 95 (SBO VII 244-245).
(38v) Bernardus Claravallensis Epistola 96 (SBO VII 246-247).
(38v-40v) Bernardus Claravallensis Epistola 98 (SBO VII 248-253).
(40v-41v) Bernardus Claravallensis Epistola 8 (SBO VII 47-49).
(41v-42v) Bernardus Claravallensis Epistola 111 (SBO VII 283-285).
(42v-43r) Bernardus Claravallensis Epistola 114 (SBO VII 291-293).
(43r-43v) Bernardus Claravallensis Epistola 118 (SBO VII 298-299).
(43v-44r) Bernardus Claravallensis Epistola 125 (SBO VII 307-308).
(44r-44v) Bernardus Claravallensis Epistola 91 (SBO VII 239-241).
(44v-45r) Bernardus Claravallensis Epistola 24 (SBO VII 76-77).
(45r-45v) Bernardus Claravallensis Epistola 141 (SBO VII 338-339).
   1
45r Misereatur vestris omnipotens deus, quid voluistis facere? Quis vos crederet... - ...et vestris in pace quiescentibus.
(45v-46r) Bernardus Claravallensis Epistola 127 (SBO VII 320-321).
(46r-46v) Bernardus Claravallensis Epistola 158 (SBO VII 365-367).
(46v-47r) Bernardus Claravallensis Epistola 156 (SBO VII 363).
(47r-47v) Bernardus Claravallensis Epistola 159 (SBO VII 367-368).
(47v-48v) Bernardus Claravallensis Epistola 150 (SBO VII 354-356).
(48v) Bernardus Claravallensis Epistola 152 (SBO VII 358-359).
(48v-49r) Bernardus Claravallensis Epistola 25 (SBO VII 78-79).
(49r-51r) Bernardus Claravallensis Epistola 113 (SBO VII 287-291).
(51r-55r) Bernardus Claravallensis Epistola 126 (SBO VII 309-319).
(55r-56r) Bernardus Claravallensis Epistola 143 (SBO VII 342-343).
(56r-57r) Bernardus Claravallensis Epistola 178 (SBO VII 397-400).
(57r-57v) Bernardus Claravallensis Epistola 314 (SBO VIII 246-247).
(57v-58r) Bernardus Claravallensis Epistola 136 (SBO VII 352).
(58r-59r) Bernardus Claravallensis Epistola 129 (SBO VII 322-324).
(59r-60r) Bernardus Claravallensis Epistola 131 (SBO VII 326-328).
(60r) Bernardus Claravallensis Epistola 130 (SBO VII 325-326).
(60r-60v) Bernardus Claravallensis Epistola 132 (SBO VII 328-329).
(60v) Bernardus Claravallensis Epistola 133 (SBO VII 329).
(60v-61v) Bernardus Claravallensis Epistola 392 (SBO VIII 361-363).
(61v-62r) Bernardus Claravallensis Epistola 138 (SBO VII 380-381).
(62r-62v) Bernardus Claravallensis Epistola 212 (SBO VIII 71-72).
(62v) Bernardus Claravallensis Epistola 169 (SBO VII 382).
(62v-63v) Bernardus Claravallensis Epistola 124 (SBO VII 305-307).
(63v-64r) Bernardus Claravallensis Epistola 359 (SBO VIII 304-305).
(64r-65v) Bernardus Claravallensis Epistola 4 (SBO VII 24-27).
(65v-66r) Bernardus Claravallensis Epistola 83 (SBO VII 216-218).
(66r) Bernardus Claravallensis Epistola 416 (SBO VIII 400-401).
(66r-66v) Bernardus Claravallensis Epistola 417 (SBO VIII 401-402).
(66v) Bernardus Claravallensis Epistola 406 (SBO VIII 387).
(66v-67r) Bernardus Claravallensis Epistola 119 (SBO VII 299-300).
(67r-67v) Bernardus Claravallensis Epistola 102 (SBO VII 257-258).
(67v) Bernardus Claravallensis Epistola 312 (SBO VIII 242).
(67v-77v, Z. 7 v. u.) Bernardus Claravallensis Epistola 42 (SBO VII 100-131).
(77v, Z. 7 v. u.-78r) Exzerpte. (BGOC 9411). Vorwiegend aus Bernardus Claravallensis: Sermones de diversis und Sententiae; in Klosterneuburg, Cod. 261, 134v-135r gleichfalls im Anschluß an die Epistola 42.
   1
77v, Z. 7 v. u. Beatus vir qui non abiit in consilio impiorum (Ps 1,1). Consilium piorum est cultus dei et fides promissionum dei... — ...motus animae amor parentum socialis naturalis spiritualis divinus.
(78r-80r) Bernardus Claravallensis Sermones varii. Sermo de septem donis spiritus sancti (SBO VI,1, 44-50).
(80v) Herbertus Claraevallensis OCist De miraculis liber II,11, excerp. (PL 185, 1322-1323). Von einer Hand des 14. Jh. in Textualis nachgetragen.
   1
80v Tit.: Colloquium de perseverancia noviciorum. Beatus Bernardus Claraevallensis intravit aliquando solito more ad consolandos novitios qui eo tempore erant in probatione centenarum numerum excedentes... - ...credite firmiter ac sperate ipso domino miserante cunctos esse salvandos et ab illo nuntio omnes pariter designatos.
(81r-108v) Bernardus Claravallensis Epistolae.
(81r) Bernardus Claravallensis Epistola 191 (SBO VIII 41-43).
(81r-83r) Bernardus Claravallensis Epistola 189 (SBO VIII 12-16).
   1
81r Amantissimo patri et domino Innocentio... Necesse est ut veniant scandala... - ...nec vestrae personae nec curiae pepercit.
(83r-83v) Bernardus Claravallensis Epistola 188 (SBO VIII 10-12).
(83v-93v) Bernardus Claravallensis Epistola 190 (SBO VIII 17-40).
(93v-94v) Bernardus Claravallensis Epistola 194. (SBO VIII 46-48). Ohne die Datierung.
(95r-95v) Bernardus Claravallensis Epistola 344 (Bernardi Itali) (PL 182, 548-549; SBO VIII 286. BGOC 7971).
   1
95r Venerabili domino ert dilectissimo patri abbati Claraevallis filius eius B(ernardus) unctionem illam quae docet de omnibus. Quotienscumque memoriae occurrit dies illa miseriae... - ...nisi quia lateram lavo.
(95v-96v) Bernardus Claravallensis Epistola 201 (SBO VIII 59-61).
   1
95v Frater B(ernardus) suo B(Balduino). Epistola quam ad me scripsisti affectum tuum redolet movetque meum... - ...illud tamen breviter te ammonitum esse volo, quia quid sibi velit, quid vulnus a quo non sperabas, te inter alia accepisse dixisti, quoniam id me sollicitat, oportet te cum ante poteris manifestius declarare. Saluta domnum abbatem Farsensem tamquam animam meam. Saluta fratres qui tecum sunt tamquam viscera mea.
(96v-97v) Bernardus Claravallensis Epistola 330 (SBO VIII 266-268).
(97v-98r) Bernardus Claravallensis Epistola 338 (SBO VIII 277-278).
   1
97v Illustri viro et amico praecordiali H(aimerico) ... Sicut audivimus, sic et vidimus... - ...a quibus iudicari debet et damnari.
(98r-98v) Bernardus Claravallensis Epistola 331 (SBO VIII 269-270).
(98v-99r) Bernardus Claravallensis Epistola 332 (SBO VIII 271-272).
(99r-99v) Bernardus Claravallensis Epistola 193. (SBO VIII 44-45). Explicit gegenüber der Edition erweitert.
   1
99r Expl.: ...lingua dolosa. Cetera quae vidit et audivit Nicolaus iste meus immo et vester viva melius refert voce.
(99v-100r) Bernardus Claravallensis Epistola 192 (SBO VIII 43-44).
(100r) Bernardus Claravallensis Epistola 333 (SBO VIII 272-273).
(100r-100v) Bernardus Claravallensis Epistola 334 (SBO VIII 273-274).
(100v) Bernardus Claravallensis Epistola 335 (SBO VIII 274-275).
(100v-101r) Bernardus Claravallensis Epistola 336 (SBO VIII 275-276).
(101r-101v) Bernardus Claravallensis Epistola 343 (Bernardi Itali) (PL 182, 547-548; SBO VIII 285. BGOC 6038).
(101v-102v) Bernardus Claravallensis Epistola 372 (SBO VIII 332-334).
(102v) Bernardus Claravallensis Epistola 346 (SBO VIII 288-289).
(103r-103v) Bernardus Claravallensis Epistola 323 (SBO VIII 258-260).
(103v-104v) Bernardus Claravallensis Epistola 342 (SBO VIII 284-285).
(104v) Bernardus Claravallensis Epistola 495. (PL 182, 716. BGOC 7115). Nicht von Bernhard geschrieben.
(104v-105r) Bernardus Claravallensis Epistola 328 (SBO VIII 264-265).
(105r-105v) Bernardus Claravallensis Epistola 412 (SBO VIII 394-395).
(105v-106v) Bernardus Claravallensis Epistola 478. (PL 182, 686-687. BGOC 6989). Nicht von Bernhard geschrieben.
(106v) Bernardus Claravallensis Epistola 340 (SBO VIII 281).
(106v-107r) Bernardus Claravallensis Epistola 351 (SBO VIII 294-295).
(107r) Bernardus Claravallensis Epistola 329 (SBO VIII 265-266).
(107r-108r) Bernardus Claravallensis Epistola 394 (SBO VIII 368-369).
(108r-108v) Bernardus Claravallensis Epistola 354 (SBO VIII 297-298).
(109r) Bernardus Claravallensis Epistola 366, interpolierte Fassung = Hildegardis Bingensis Epistolae, Anhang IV (SBO VIII 323-324; CCCM 91B, 183).
   1
109r Dilectae in Christo filiae Hildegardi frater Bernardus Claraevallensis dictus abbas si quid potest oratio peccatoris. Quod de nostra exiguitate longe aliter quam nostra sese habet conscientia quidam sentire videntur... - ...bene confortati in melius et melius proficiant.
(109r-110r) Hildegardis Bingensis Epistolae, Anhang IVR (= PL, epist. 29, Responsum Hildegardis) (PL 197, 189-190; CCCM 91B, 184-185. BGOC 10659).
(110r-112r) Hildegardis Bingensis Epistola 15R, App. I,76-15R app. comp. 261 (= PL, epist. 48), Responsum Hildegardis, excerp. (PL 197, 249B-252A; CCCM 91, Appendix I, S. 45, Z. 76-S. 46, Z. 90, S. 39, Z. 158-S. 43).). - Fassung der Hs. Gb (München, BSB, Clm 324, 33v-36r.
   1
110r De vivente luce iterum dicitur: O filia Sion corona honoris capitis filiorum tuorum... - ...sed a multis purgati deinceps in fortissima vi rectitudinis perficient.
(112r) Hildegardis Bingensis Epistola 2, 22-28 (PL, epist. 1, Responsum Hildegardis) excerp. (PL 197, 146B; CCCMA« 91, 8, Z. 22-28).
   1
112r Nunc iterum dicit tibi qui est lux vivens in supernis et in abysso lucens... - ...quae abscondite latet et quae nondum aperte apparet.
(112r) Hildegardis Bingensis Epistola 82 (= PL, epist. 31) (PL 197, 194D-195B; CCCM 91, 184-185).
   1
112r Dilectae deo et hominibus venerabili Hildegardi in Pinguia (!) frater E. abbas licet indignus modicum id quod est. Magnificamus et glorificamus Christum pro vobis... - ...ad omnem sanctam voluntatem vestram subservire parati sumus.
(112r-112v) Hildegardis Bingensis Epistola 81 (= PL, epist. 31, Responsum Hildegardis), excerp. (PL 197, 195B-D; CCCM 91, 183-184, Z. 19).
   1
112r Quis dicit: Serena lux videt stabulum et statutum prandium cuiusque congregationis... - ...boni vero et benevolentiam habentessint tibi symphonia spiritus sancti.
(112v) Hildegardis Bingensis Epistola 234 (= PL, epist. 98, Responsum Hildegardis), excerp. (PL 197, 319D-320B; CCCM 91A, 509-510, Z. 21).
   1
112v Vivens lux dicit: Aridum stabulum (!) inutile est et terra quae per aratrum nimis frangitur... - ...sed horribiles cibos nesciant quia vanitas in eis est.
(118r-118v) In laudem sancti Bernardi carmen.
   1
118r Tit.: Laus gloriosissimi Bernhardi abbatis Clarevallensis a quodam monacho Cysterciensis ordinis edita. Clarae sunt valles quia valles nomine claras clarior instituit religione pater. Fama patris vitalis odor... - ...ac modo succubuit titubans, heu Musa, nec audet febricitans trepidis edere plura sonis. Schlußschrift: Expliciunt versus numero centum minus quatuor cuiusdam amatoris domni Bernhardi.
(119r-124v) Bernardus Claravallensis Epistola 7 (SBO VII 31-46).
   1
119r Tit.: Epistola beati Bernhardi abbatis ad Adam monachum Morimundi. Si maneres in caritate...
(125r) Bernardus Claravallensis Epistola 5 (SBO VII 28-29).
   1
125r Carissimo fratri Adam frater B. de Claravalle abbas dictus spiritum consilii. Tua mihi satis comperta humilitas...
(125r-126r) Bernardus Claravallensis Epistola 238 (SBO VIII 115-119, Z. 14).
   1
125r Tit.: Incipit epistola sancti Bernhardi Clarevallensis ad Eugenium papam. Amantissimo patri et domino dei gratia summo pontifici Eugenio Bernhardus Clarevalensis vocatus abbas modicum id quod est. Auditum est in terra nostra et celebri sermone vulgatum verbum... - ...et timor illius sit semper ante oculos tuos qui aufert spiritum principum.
(126r-127v) Bernardus Claravallensis Epistola 363 (SBO VIII 311-317).
   1
126r Tit.: Epistola eiusdem archiepiscopis orientalis Francie et Bavarie.
(127v-128v,113r-118r) Egbertus SchonaugiensisStimulus amoris seu Sermo de de vita et passione (PL 184, 953-966. BGOC 6842; Distelbrink 212; CALMA 3, 189-190, Nr. 17 [R. Modonutti]).
   1
127v Tit.: Meditacio domni Bernhardi Clarevallensis abbatis. Iesum Nazarenum quaeritis a Iudaeis innocenter condemnatum a gentibus crucifixum... - ...ac benedicant te deum deorum in Sion. Sit tibi inclite Iesu cum deo patri et et spiritu sancto et individuae trinitati gloria et gratiarum actio honor et imperium in saecula saeculorum. Amen. - Von einer Hand des 15. Jh. mit blauer Tinte hinzugefügt: Monache adtende quid dilectus anime tue sponsus tibi exhibuit.
(129ra-145va) Hugo de Folieto De avibus (Ed.: W. B. Clark, The Medieval Book of Birds. Hughe of Fouilloy´s Aviarium. Edition, translatio and commentary (Medieval and Renaissance Texts and Studies 80). Binghamton, New York 1992, 116-254).
   3
129ra Tit.: Incipit prologus primi libri. Desiderii tui carissime petitionibus satisfacere cupiens columbam cuius pennae sunt deargentatae...
129rb (Prologus II). Cum scribere illitterato debeam, non miretur diligens lector...
130va (Cap. 1). Tit.: Incipit libellus cuiusdam ad Rainerium conversum cognomine Corde Benignus. Incipit de tribus columbis. Si dormiatis inter medios cleros pennae columbae deargentatae et posteriora dorsi eius in pallore auri. In scriptura sacra, frater, tres columbae repperi, ex quibus si attente considerentur... - ...qui ad petram rostrum accuit, dum se ipsum Christo per bonam operationem conformem reddit
(145vb-153va) Hugo de Folieto CRSA De rota verae et falsae religionis (Ed. C. de Clerq, Le 'Liber de rota verae religionis' d'Hugues de Foulloi. Archivum latinitatis medii aevi 29 [1969] 219-228, 30 [1970] 15-37; Ed. des Textes, Pars I: 29, 221-222 [Prolog u. cap. 2], 30, 15-25 [cap. 3-18]; Pars II: 29, 222-223 [Prolog und cap. 2], 30, 25-37 [cap. 3-15]).
   4
145vb Tit.: Incipit prologus prime partis de volutione rotarum. Sicut comperi non est ibi frater onerosum diu fuisse discipulum...
146va (Text). Viri religiosi vita sicut rota volvitur, quandoque enim vir religiosus magistro subicitur, quandoque vero per electionem ad hominem praelationis sublimatur...
149rb Tit.: Incipit prologus secunde partis. Post rotam verae religionis locuturi sumus, frater, de rota simulationis. Haec rota est hypocritae vita...
150ra (Text) Statura rotae similitudinem designat hypocritae. Sicut enim rota de imis ad alta sustollitur... - ...et hoc interim de praedictis rotis sufficiat donec de his aliquis potiora dicat.
(153v) Bericht über die Schlacht von Mohacs 1526 und die Folgen.
   1
153v Anno domini 1536 vigilia nativitatis Mariae venerunt severissimi Turci...
(153v) Zusammenstellung menschlicher Unglücksfälle.
   1
153v Ecce quanti in carceribus (?) in vinculis condemnati ad... quanti in exilio patriam perdiderunt... Alius per latrones perdit omnia bona... - ...alius per naufragium.