Beschreibung ausdrucken  Permalink: https://manuscripta.at/?ID=30423 
Heiligenkreuz, Zisterzienserstift, Cod. 256
ANSELMUS CANTUARIENSIS. BERNARDUS CLARAVALLENSIS. PHYSIOLOGUS. HONORIUS AUGUSTODUNENSIS
Pergament   120 Bl.   255×170   Heiligenkreuz, 1134-1147
 Volldigitalisat
Literatur zur Handschrift: Gsell 1891, 184-185 (online).J. Leclercq, Pour l'histoire des traités de S. Bernard, in: Leclercq, Recueil II, 101-130, Hs. genannt 124 (aus Analecta Sacri Ordinis Cisterciensis 15 [1959] 56-78).SBO III 75 ff.Haidinger—Lackner 2015, 24 (Anm. 28), 31, 34, 139, 159-161; Abb. 24 (fol. 1r), 58 (fol. 9v), 93 (fol. 82v).
Ausstattung: Illuminiert   Rubriziert   Rankeninitiale(n)   Figürlicher Buchschmuck   

"Gsell 1891", "Leclercq, Recueil II", "SBO", "Haidinger—Lackner 2015", "Gottlieb", "PL", "Walther, Initia", "Sharpe", "BGOC"
alle Initien
(1r) Inhaltsverzeichnisse der 2. Hälfte des 14. Jh. und des 17. (?) Jh.
(1r) Hildebertus Lavardinensis Carmen minus 40 (PL 171, 1406 C—D [Nr.52]; Hilderbertus Cenomannensis episcopus, Carmina minora. Recensuit A. Brian Scott. Ed. altera. München—Leipzig 2001, 32. Walther, Initia 482).
   1
1r Tit.: Incipiunt versus Cur deus homo. — Adae peccatum quae conveniens aboleret... — ...angelus exsultat, homo gaudet, tartara maerent.
(1v-48v) Anselmus Cantuariensis Cur deus homo (PL 158, 359–432; Opera omnia II. Edinburgh 1946, 39–133. Sharpe 59, Nr. 120). Das Kapitelverzeichnis den Büchern jeweils vorangestellt.
(1v) Prologus.
   1
1v Tit. auf 1r: Incipit prefacio in librum Cur deus homo. — Opus subditum quod propter quosdam... — ...si quid in corpore sit quod non despiciat.
(1v-2r) Kapitelverzeichnis zu Lib. I (25 Kapitel).
(2v-27r) Lib. I.
   1
2v Tit.: Incipit Cur deus homo liber Anselh. Cantuariensis archiepiscopi. — Saepe et studiose a multis rogatus sum...
(27r-27v) Kapitelverzeichnis zu Lib. II (20 Kapitel).
(27v-48v) Lib. II. 21 vom Rubrikator gezählte Kapitel.
   1
48v Expl.: ...deo non nobis attribuere debemus. Qui est benedictus super omnia in saecula saeculorum. Amen.
(49r-62v) Bernardus Claravallensis Apologia ad Guillelmum abbatem. Secunda recensio (PL 182, 898-918; SBO III 81-108. BGOC 8671).
   1
49r Tit.: Incipit Apologium Bernardi abbatis Clarevallensis. — Venerabili patri W. B. fratrum qui in Claraevalle sunt inutilis servus salutem in domino. Usque modo si qua me scriptitare iussistis... — ...quod ut nobis a vobis semper fiat omnino precor et supplico. Valete.
(63r-65v) Physiologus, Dicta-Version. (Ed.: Denkmäler deutscher Prosa des 11. und 12. Jahrhunderts (Abteilung B: Kommentar). Hrsg. und mit Kommentar und Einleitung versehen von F. Wilhelm. Kommentar 1. Hälfte (Münchener Texte 8). München 1916, 17-25; kritische Ed. von Cap. 1-5 in: F. Sbordone, La tradizione manoscritta del Physiologus latino. Athenaeum N. S. 27 [Pavia 1949] 246-280, die Edition auf 259-269). Enthält Cap. 1-7; Textabbruch im Cap. 7 De onagero.
   1
63r Tit. auf 62v: Incipiunt dicta Iohannis Crisostomi de naturis bestiarum. Imprimis de leone. — Igitur Iacob benedicens filium suum dicebat: Catulus leonis Iuda filius de germine meo... — (65v) De onagero. Est et aliud quod dicitur onager... — ...numquid sine causa clamavit onager agrestis nisi pabulum desiderans.
(66r-89v) Honorius Augustodunensis De cognitione vitae (PL 40, 1005-1032).
Zwischen 85r, Z. 3 v. u. und 86r, Z. 2 v. u. Einschub bei PL 40, 1025 zwischen Cap. 37 und 38: Discipulus. Eia hic ecclesie sacri edificii fonte vivo irriga... — ...nichil est aliud vitium quam his insistere que devitanda sunt. — Auf 88v, Z. 10-11 der Beginn von Cap. 45 (PL 40, 1029-1030) erst mit Aut in hoc corporeo mundo sancti... einsetzend.
   2
66r Tit. von einer Hand des 15. Jh. auf dem oberen Freirand: Honorius de cognicione vite. Roter Tit. des 12. Jh.: Incipit prologus. — Sapientia dei quae os muti aperuit et asinae rudibili animali humana verba formorare tribuit... — ...intellectu cognoscibilis reddi videatur. Explicit prologus.
66v Tit.: Incipit liber de cognitione vite. — Discipulus: Gratias deo persolvimus cuius dono per te in dubiis rebus certificari possumus... — ...faciat te deus participem qui nos omnes perducat ad summum bonum. Amen. Dann auf teilweiser Rasur: Explicit tractatus Honorii de cognicione vitȩ.
(90r-100r) Anselmus Cantuariensis De libertate arbitrii (PL 158, 489-506; Opera omnia I. Seckau 1938, 205-226. Sharpe 59, Nr. 120).
   2
90r Tit. auf 89v: Incipit liber Anselmi Cantuariensis archiepiscopi de libero arbitrio. Incipiunt capitula. Quod potestas peccandi non pertineat ad libertatem arbitrii... — ...quod potestas servandi rectitudinem voluntatis propter ipsam rectitudinem sit perfecta diffinitio libertatis arbitrii. Expliciunt capitula.
90r Tit.: Incipit liber de libero arbitrio. — Discipulus: Quoniam liberum arbitrium videtur repugnare gratiae et praedestinationi... — ...quod necesse habeam de illis amplius interrogare.
(100v-120v) Anselmus Cantuariensis De concordia praescientiae et praedestinationis et gratiae Dei cum libero arbitrio, cap. 1-13. (PL 158, 507-540A; Opera omnia II. Rom 1940, 245-287, Z. 12. Sharpe 59, Nr. 120). Textabbruch in Cap. 13 wegen Verlustes eines weiteren, ursprünglich auf 120 folgenden Blattes. Auf 114r nahezu fünf Zeilen zwischen ...habendi iustitiam quoniam und propter culpam corrruit in hanc inpotentiam...radiert (entspricht Opera omnia II 273, Z. 16-17).
   1
100v Tit.: De tribus questionibus. Anselmus. — De tribus illis quaestionibus in quibus dei praescientiae et atque praedestinationi necnon gratiae liberum arbitrium repugnare videtur... — ...et ipse visus quo videt, unde non absurde possumus[