Beschreibung ausdrucken  Permalink: https://manuscripta.at/?ID=37122 
Göttweig, Benediktinerstift, Cod. 428 (rot) / 203 (schwarz)
IOHANNES SCHLITPACHER. VARIA
Olim: D 23    Papier   314 Bl.   200×135   um 1470 (nach Wasserzeichenbefund)   
 Volldigitalisat



 Wasserzeichen:  Metadaten  |  Vorschau Bilder  |  Einzelbilder: fol. 3, 4, 50, 51, 60, 76, 87, 112, 210, 235, 284.
Literatur zur Handschrift (Anzahl: 1)


Lagen: VI12 + (VI-1)23 10.VI143 + (VI+1)156 + 6.VI228 + VII242 + 6.VI314. Gegenblatt fehlt zu 13; Einzelblatt: 146.
Moderne Bleistiftfoliierung. Reklamanten, teilweise abgeschnitten: 12v, 23v, 25v, 47v, 59v, [71v], [83v], [95v], [107] ... [156v] 168v, ... [228], [278v], [290v]. Nach Blatt 10 ist ein Zettel (evtl. als Lesezeichen) eingelegt, Federproben und Namenszug eines Abt Mathias (Abt Matthias I. Schachner [1489–1507] oder auch Abt Matthias II. von Znaim [1516–1532]). Anmerkungen und Marginalien, im Buch Hiob (Blatt 102r-106v) wie auch in den Jakobusbriefen (294v-296r) in deutscher Sprache von einer Hand des 16. Jahrhunderts.
Schrift:
Schriftraum: 162 × 103    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: 32-37   
Schriftart: Bastarda
Mehrere Hände mit unterschiedlicher Größe, Ausdehnung und Zeilenzahl. Die ersten Lage ist frei beschrieben, ab Blatt 13r vorgezeichneter Schriftraum.
Ausstattung:
Rubrizierungen und rote Überschriften, zu Beginn eines Abschnitts jeweils zweizeilige, rote Lombarden; 28v und 35r: Schematische Zeichnung des Tabernaculum Moysi.
HDS   Pergament   13. Jh.
Auf dem HDS ist ein Fragment einer liturgischen Handschrift (12. Jh., erhaltene Maße: 205 × 145 mm) aufgeklebt, auf dem VDS nur der Abklatsch eines entfernten Fragmentes sichtbar.
Schrift:
Schriftraum: 185 × 105    Spaltenzahl: 1    Zeilenzahl: noch 16   
Schriftart: Karolingisch-gotische Übergangsschrift – Neumen
Ausstattung: Rubriziert   Rankeninitiale(n)   
Rubrizierungen und rote Überschriften, Initialmajuskeln in Rot, zwei Rankeninitialen.

Einband: Streicheisenlinien   Blindstempel        
Ledereinband über Holz. Mehrere Einzelstempel (Vgl. Fingernagel/Simader, Göttweiger Blindstempel Nr. 11, 12, 14, 15, 16, 23, 24. Einbandstempel und -gestaltung wie Göttweig Cod. 454 (rot) und Cod. 466 (rot), auf VDS und HDS Fragmente aus der selben liturgischen Hs., eine Schließe. Pergamenttitelschild auf dem vorderen Einbanddeckel entfernt, Spuren einer alten Signatur auf dem Vorderdeckel erkennbar. Buchrücken: Zwei Barocktitelschilder, das eine mit Olimsignatur _ 22, das andere unleserlich.
Astrid Breith, Juli 2020; Wasserzeichen: Maria Stieglecker, März 2023
"RB ", "Walther, Initia", "VL", "RB"
alle Initien
(VDS + HDS) Brevier-Fragment (13. Jh.). Fragment vom VDS entfernt, nur Abklatsch sichtbar.
(1r) Tractatus de duplici beatitudine beatorum.
   1
1r Duplex est beatorum finalis beatitudo. Una est obiectalis scilicet beatissima trinitatis divinarum personarum ... — ... Gaudete et exultate etc. Quod nobis praestare dignetur.
(1v-9v) Iohannes Schlitpacher de Weilheim OSB Gemma Bibliae (534 Hexameter) (In RB nicht verzeichnet. -- Walther, Initia 9255. – Lit.: VL VIII [1992] 739 Nr. VII.1.b [F. J. Worstbrock]). In dieser Formulierung und Gestalt inklusive der Textdatierung auch in Melk Cod. 1763, I/2v-Xr.
   2
1v Tit.: (Rot) Canon brevis pro maiori intellectu sequentis opusculi
[Prologus] Pro aliquali sequentis opusculi intellectum est sciendum quod quilibet eius versuum principales duas duorum aut tres trium perstringit Bibliae materias capitulorum ... — ... in ipso opusculo pulchre insinuatur proximorum ad profectum et Dei honorem. Cui laus et gratiarum actio aeternaliter benedicto. Amen. ([Vorlagen-]Datierung, Lokalisierung) Cellamarie cepit opus Melk perfecit ipsum. 1447.
2r Tit.: (Rot) Prefaciuncula geme biblie.
Includit puto Biblia si tollas nisi septem // Exceptis et Psalmis mille ducenta capitula ... Actis rebus flumina currunt et duo peccant ... — ... Sed Babylon cecidit alleluia caniturque // Vinctus abit Satan urbs nova fit bis sex lege fructus. – (9v Werkdatierung) Hoc dictatur opus Christi quando numerasti annos mille quatercentum quadragintaque septem [1447].
(9v) Iohannes Schlitpacher de Weilheim OSB Forma vitae honestae metrica (14 Verse, mit Akrostichon 'Frater Iohannes') (Walther, Initia 6772; Lit.: VL VIII [1992] 742 F. J. Worstbrock).
   1
9v Formae vivendi quo tendas praefice finem / Recta fides firma spes sit dilectio vera ... — ... Escis potu somno vestibus utere parce / Sensus cor custodi patiens humilis. – (9v Schlussschrift) His tecto metris parce benigne Deus.
(10r) Iohannes Schlitpacher de Weilheim OSB Versus ad Deum, BMV et angelum custodem (Walther, Initia 4501).
   1
Tit.: [ohne Titel]
Diligo te Deus affectu verbo simul actu // Propter te cunctas volo quae tibi sunt bonitates ... — ... Tutor apostole mi defende tuere precor me // Deprime tres hostes tutor apostole mi.
(10v-309v) Iohannes Schlitpacher de Weilheim OSB Summarium de continentia Bibliae (In RB nicht nachgewiesen; - Lit.: VL VIII (1992) 736 Nr. V.3 F. J. Worstbrock). Parallelüberlieferung in Melk, Cod. 1396, fol. 1r-192r, dort datiert auf den 20. April 1468. Inhalt: (11r) Genesis; (20v) Exodus; (29r) Leviticus; (34v) Numeri; (40v) Deuteronomium; (48v) Iosua; (52r) Iudicum; (56v) Ruth; (57r) Regum I; (62v) Regum II; (67r) Regum III; (71v) Regum IV; (77r) Paralipomenon I; (82v) Paralipomenon II; (89r) Esdras I; (90v) Esdras II; (92v) Nehemias; (95r) Tobias; (97r) Iudith; (99r) Esther; (102r) Hiob; (111v) Proverbia Salomonis; (118v) Ecclesiastes; (121v) Cantica Canticorum; (123v) Sapientia; (128v) Ecclesiasticus; (140r) Isaias; (156v) Ieremias; (168v) Lamentationes; (169v) Baruch; (171r) Ezechiel; (183v) Daniel; (189r) Hosea; (193) Ioel; (194v) Amos; (196v) Abdias; (197r) Iona; (198r) Micha (200r) Naum; (201r) Habacuc; (203r) Aggei; (204r) Zacharias; (209v) Malachias; (211v) Makkabäer I; 217v) Makkabäer II; (224v) Matthäus; (234v) Markus; (239r) Lukas; (247r) Iohannes; (255r) Actus Apostolorum; (263v) Ad Romanos; (269r) Ad Corinthios I; (275r) Ad Corinthios II; (279r) Galater; (280v) Epheser; (282r) Philipper ; (283r) Colosser ; (284v) Thessalonicher I; (285v) Thessalonicher II; (286v) Timotheus I, (288v) Timotheus II; (289v) Titus; (290r) Philemon; (290v) Hebräer; (294v) Iacobus; (296v) Petrus I; (298r) Petrus II; (299r) Iohannis I; (300v) Iohannis II; (301v) Iohannis III; (301r) Iuda; (301v) Apocalypsis.
   2
10v Quaecumque scripta sunt ad nostram doctrinam scripta sunt etc. ut ait apostolus ad Romanos XV capitulo (Rm 15,4). Quibus verbis tempus [!, lies: Dictis verbis habetur] concors et pulchra sententia secundae ad Timotheum tertio (II Tim 3,16). Ex quibus clarum fit quod divina scriptura ad nostram doctrinam edita est [fehlt: salutarem] ... — ... Haec ad Dei laudem et honorem agere cogitavi sua cum gratia qui est benedictus in saeculorum saecula. Amen. (Versus) Autor scripturae sacrae quaeso Deus alme / Hoc opus exiguum da fore proficuum.
11r Tit.: [Rot] Genesis
In principio creavit Deus caelum et terram etcetera (Gn 1,1). Primum libri Genesis capitulum in quo de mundi et partium eius agitur creatione obscurum est et variae expositiones reperiuntur ... — ... (309r) Ecce ex campo scripturarum paucis spicarum collectis sententiis studio principaliter brevitatis ac ex oblivione et angustia temporis magni manipuli materiarum in dominico agro remanserunt. Pro fine huius (309v) summarium de continentia Bibliae sit laus Deo omnipotenti et gratiarum actio sempiterna Amen.
(310r-314r) Iohannes Schlitpacher de Weilheim OSB Materiale Psalterii (= kürzende Bearbeitung der Summa Psalmorum materialis) (vgl. RB 4953 [Summa materialis Psalmorum], dort verzeichnet anhand von Clm. 18524 A f. 151). Vgl. VL VIII 1992) 735 Nr. V.1.c F. J. Worstbrock), zur 'Summa materialis Psalmorum'.). Text und Textgestaltung in Kombination mit den nachfolgenden Versen ident zu Melk, Cod. 1763.
   1
310r Tit.: (Rot) Materiale psalterii breve
Beatus vir etc. (Ps 1,1). Primus Psalmus inducit ad studium sacrae scripturae in Psalterio sub laude Dei contentae eius fructum assignando ... — ... Laudate dominum in sanctis eius (Ps. 150,1). Psalmus finalis totius Psalterii conclusio est invitatio ad laudem Dei secundum statum beatorum. Et sic per musica instrumenta magnitudo iocunditatis caelestis designatur. Quam donet nobis quem laudat spiritus omnis. Amen.
(314r) Versus (Walther, Initia 19209).
   1
314r Ter quinquagenos David canit ordine Psalmos Versibus bis mille sex centos sex canit ille
(314v) Compendium vitae s. Benedicti.
   1
314v Anno domini 480 natus fuit beatus Benedictus // Anno 494 accepit habitum monasticum ... — ... Ordo sub invicto niger incepit benedicto.
(314v) De dignitate et magnificentia ordinis sancti Benedicti (Vgl. Eichstätt, Cod. st 366, 137v).
Lit.: A. M. Zimmermann, Kalendarium Benedictinum. Die Heiligen und Seligen des Benediktinerordens und seiner Zweige I. Metten 1933, VII mit XXXII Anm. 7)
.
   1
314v Item nota quod papa Iohannes 22 invenit in libris suorum praedecessorum de ordine sancti Benedicti pontifices 24 ... — ... Quaeritur quoque praedictus pape Iohannis de canonizatis ipsius ordinis hos versus conposuerit ad virum dei dicens.
(314v) Versus (De s. Benedicto) (4 Verse. -- Walther, Initia 11128).
   1
314v Mitis et invicte Christi verna Benedicte / In caelo sisti tot fratres promeruisti ... — ... quingenos quinque quingentos milia quinque / ad te translati prius omnes canonizati. -- (Schlussschrift) Hec ibi.